epi

Hem AMD'den rekabet zayif, hem Intel'den rekabet yolda, hem de crypto talebi zayifladigi icin bir onceki neslin eldeki stoklari yuksek, o yuzden boyle bir fiyatlama oldu. Ray tracing'de lider imajini Intel'e kaptirmamak icin Intel'in 2020'de gelecek kartlari duyurulmadan nvidia hamlesini yapti. Ama 10x0 serisi islemcilerinin ve bunlari kullanan kartlartin stoklari cok oldugu icin mecburen fiyati yuksek cekti. Once bunlarin erimesi lazim, makul fiyata kart alanlara bunlarin satilmasi lazim. AMD'den cevap gelmesinden korksalar fiyat bu kadar ucmayabilirdi. Tabi buna ek olarak GPU'larda genel bir pahalilasma trendi var, rekabetin az oldugu piyasada fiyatlar surekli yukseldi. 4K'da 120hz veren kartlar piyasaya geldikten sonra GPU talebinin yavaslama ihtimali var, su anda piyasayi ne kadar sagabilirlerse o kadar iyi. Kar amacli sirket, hatta ben yuksek kar icin calisacagim diyerek hisse satip para topladigi icin kar elde etmekle sorumlu bir sirket olarak adamlar yapmalari gerekeni yapiyorlar. Beni dusunduren baska bir sey var burada, uzun uzun yazip yazip sildim gecenlerde. Bu teknolojilerde bir doyma noktasina geldigimizde, iPhone X ustunu, 4K 120hz monitor/TV ustunu, bunlari surecek donanim ustunu satamaz duruma geldiklerinde 1990 civarindan bu yana yeseren bir "uretim teknolojisi gelistikce cikacak yeni modeli satilacak" ekonomisi, kose basindaki cep telefoncudan Amazon'da bunu satan girisimciye kadar, dev sirketlerde calisan muhendislerden bu sirketlerin hisselerinden olusan emeklilik fonu alanlara kadar dev bir ekosistem bundan etkilenecek. Nixon gibi bir baskan geldiginde Amerika dunyanin para sistemini degistirdi (altina karsi sabitten birbirine karsi sabit paralara). Reagon ile bir kez daha buyuk bir degisim yasandi (sabit kurdan esnek kura). Mevcut ekonomik duzende herkesin isine yarayan bir sistem o ekonomik duzende bir degisim yasanip surdurulebilirligi zor hale geldiginde "sizi sirtimda mi tasiyacagim" diyerek verdikleri garantilerini iptal etmekte bir sakinca gormeyen bir tarihi var Cumhuriyetcilerin ve su anda dumende "delidir, ne yapsa yeridir" seklinde Nixon'dan da Nixon bir adam var ki bu adam "ben iflas edersem bana verdiginiz borclar da batar a.k." diye pazarlik etmesi ile unlu.

Vsync kapatinca goruntu hazir oldugunda ekrana cizilmeye basliyor, ekranin alt kismi bir onceki kareyi gosterirken ust kismi bu yeni kareyi gostermeye basladigi icin ekranda tearing, yani goruntu icinde kopukluk (yirtilma) oluyor. Vsync aciksa sistem goruntuyu ekrana vermek icin refresh zamanini bekliyor ki tearing olmasin; bu sebeple sizin mouse'u hareket ettirmenizle bu hareketin goruntuye yansimasi arasinda 1-3 kare gecikme olabiliyor. Ote yandan bu gecikme sadece yuksek kare hizindayken oluyor, yani milisaniye olarak bakinca aslinda dusuk bir miktar; 60fps'de bir kare gecikme ile 120fps'de bir kare gecikme arasinda iki kat fark var. "Yemisim tearing'i ben goruntuyu hemen istiyorum ekranda cunku olimpiyatlara kosuyorum" diyenler kapali tutuyor, "ya keyif icin oyun oynuyoruz burada, ekran kartina o kadar para verdim diye ceza olarak goruntunun cart curt yirtilmasini mi seyredecegim" diyenler vsync'i acik tutuyor. Gsync arada secim yapmak zorunda kalmamanizi saglayan gelismis bir alternatif. 60hz monitorunuz varsa, oyun 30-90 arasinda geziyorsa, 90'a ciktiginda olan tearing gozu rahatsiz ettigi icin vsync acmak isteyeceksiniz. 60-90fps arasi performansta ekrana 60fps/hz senkronize goruntu gelecek. 30-60fps arasi performansta ekrana 30fps/60hz goruntu gelecek (yeni kare hazir olmadigi icin bir onceki kare tekrar edilecek. Bu durumda g-sync faydali olacaktir. 60fps'yi tutturamadiginizda 30'a dusup ayni goruntuyu iki kez tekrar etmek yerine kart kac basiyorsa onu ekrana verir. Ayni sekilde 60-90 arasinda dolastiginizda ekrana basabildiginiz kadar goruntu verir. Degisken tazeleme hizini ekranin bastigi kare hizina gore anlik ayarliyor. Gsync'in bu 30-90fps arasi calisan oyunlarda oldukca faydali, ki aslinda en genel durum da bu oyunlar. 120hz ekraniniz oldugunu dusunelim. Ayni sekilde 120'yi tutturamadiginizda anlik olarak 60'a dusmek (bir onceki kareyi tekrar etmek) yerine ekrana kart kac basiyorsa onu veriyor. Tabi ben bu durumda v-sync'i kapatir gecerim demek mantikli. Zaten 120'yi cok gecmediginiz icin tearing olmayacaktir, olsa bile 120hz ustunde gozun algilamasi zor. Alternatif olarak vsync acik tutulabilir, boylece anlik olarak 60fps'e dususler olur ama bu 60'tan 30'a dusmek kadar rahatsiz edici olmadigi icin cok da onemli olmaz. Yani gsync burada da ise yariyor ama kare sayisi arttikca marjinal fayda azalmis oluyor. "144hz ekran aldim, pahali ekran karti aldim, 144 fps civari basiyorum, vsync'i kapiyorum, gsync olmasa da olur" demek makul aslinda. Ama ayni monitorde 60fps civari calisan bir oyun actiginizda gsync yine faydali olacaktir. Yani duzgun calistigi surece ekran karti ne basiyorsa ekrana o geldigi icin sizin sisteminizin saglayabildigi maksimum akicilik sabit olarak ekrana gelmis oluyor. Kullanici dostu bir ozellik, vsync gibi gecikme de yaratmiyor, haliyle ilgi cekici. 60hz monitorunuz varsa, oyun performansi da 30-60hz arasinda degisiyorsa vsync'i kapatmak en iyisi. Yoksa pratikte genelde 30fps goreceksiniz. Ama gsync ile kart ne basiyorsa onu goreceksiniz, arada 60hz'in ustune cikildiginda goruntude yirtilma olmayacak. Yani "gsync ekran aldim, oyun 30-60fps ama gozume 120hz gibi oldu" gibi bir durum yok ama "hem yirtilma olmasin, hem gecikme olmasin, sistemim ne basiyorsa ekranda o akiciligi goreyim" seklinde faydali bir teknoloji. Bir de adaptive vsync var, oyun/ekran karti performansi ekranin tazeleme hizindan yuksek oldugu icin ekranda tearing olacaginda aktif oluyor, dusuk fps bastiginda kapali, nispeten akilli bir teknoloji. Bunlar kagit uzerindeki tanimlar tabi. Pratikte her oyunda bunlarin duzgun islememesi ve adami sinir etmesi olasi. "La o kadar para verip gsync 165hz monitor aldim, en cok oynadigim oyun internal olarak 60fps'de sinirli cikti, hic bir ayarla degistiremiyorum, .ikeyim boyle isi" demek mumkun. TN monitorlerin tek dezavantaji goruntuleme acilari degil, renk ve kontrastta da genel olarak gerideler. IPS'ler renkte daha iyi, VA'lar derin siyah seviyeleri sunabildigi icin kontrastta daha iyi. Ama TN monitorler de bir pikselin renginin degisme hizinda daha iyiler, IPS'lerde ornegin 4ms'de bu gerceklesirken TN'lerde 1ms'de olabiliyor; VA'lar IPS'ten de kotu oldugu icin monitor ayarlarindan overdrive acmadan ciddi motion blur algilanmasi garanti. Overdrive abartilirsa inverse ghosting dedikleri bir probleme yol acabiliyor. Bu yil 0.6ms'lik yeni TN modeller geliyor, renk konusunda da daha iyi olmalari beklenebilir. "Goruntuleme acisi kontrasti bozuyorsa sen de onune otur, alla alla" denilebilir ama monitor buyuk oldugunda ya ust kismi, ya alt kisminda, ya da kenarlarda o renk/kontrast kaymasini farkedebiliyorsunuz. "Ben monitoru internette coluk cocugun agzina mermi sikmak icin kullaniyorum" diye dusunen kullaniciyi cok etkilemeyebilir ama "onumde dijital dunyaya pencerem bu" diye monitor secen insanlarin tercihi degil. Quantum-dot ve full array local dimming goruntu kalitesinde ciddi fark yaratiyor. Ben TN monitordeki goruntuden memnunum diyen adamin pek umursamamasi normal tabi de duzgun goruntu kalitesi isteyen, ozellikle monitoru cok amacli kullananlar icin tercih sebebi olacaktir. Ustteki haberde gecen LG 175 Hz g-sync 38″ 3840×1600 Ultrawide monitorde kullanilan Nano IPS de ayni sekilde. OLED'ler benim gorebildigim kadariyla en iyi goruntu kalitesini veriyorlar ama burn in gibi bir sorunlari var. Ote yandan bunun gerceklesme ihtimalinin azaltilmasi mumkun olabilir. LG'nin yeni duyurdugu 4K 120hz input kabul eden HDMI 2.1 OLED'ler gibi urunlerde yeni gomulu islemciler de duyuruluyor. Yani OLED'lerin panel uretim teknolojisinde cok bir degisiklik olmadan kullanim seklinde gelisme olmasi mumkun olabilir. ULMB gibi blur reduction mod'lari farkli kareler arasinda ekranin backlight'inin kapatilmasina dayaniyor. VR'da OLED ekranlarda blur'u engellemek icin kullanilan low persistence modu da benzer sekilde ekrani kareler arasinda kapatarak calisiyor. Sonucta algilanan parlaklikta dusus oluyor ve eger bu acilip kapanma islemi yeterince hizli gerceklesmiyorsa hassas gozleri rahatsiz edebiliyor. Fakat parlakligi yuksek ekranlarda, yuksek hizda gerceklestiginde netlik algisina katkisi var. Bu OLED'lerin burn in problemi ayni goruntu saatlerce sabit kaldiginda ortaya cikiyor. Son donemde OLED'leri oyunculara yonelik ust seviye urunlerde kullanmaya niyetlenen firmalarda bir artis var. Belki bu tarz bir low persistence yaklasimi ile hazirlanacak bir oyun monitorunde OLED'lerin burn in probleminin de bir miktar onune gecilmesi mumkun olabilir. Ekranlarda gomulu gelen islemciler goruntunun hangi kisimlarinin statik, hangi kisimlarinin degisken oldugunu analiz ederek ona gore islem yapabilir hale geldiler. Sadece bu alanlara yonelik ek islemler uygulayarak burn-in ihtimalini daha da dusurebilirler. Bir de MicroLED var. LED'lerdeki ekran arka aydinlatmasi MicroLED’lerde yok, o acidan OLED'lere benziyor ama malzemesi organik degil, burn-in ihtimali yok. Bir tane ornegi var piyasada, gelecegin ekran teknolojisi alternatifleri arasinda. Teoride OLED'e iyi bir rakip.

LG’den 4K native 120hz VRR OLED TV’ler ve 175 Hz IPS g-sync 38″ 3840×1600 Ultrawide monitor geliyor. http://www.lgnewsroom.com/2019/01/thinq-ai-and-alpha-9-gen-2-processor-deliver-whole-new-user-experience-to-lg-tvs/ https://www.lg.com/us/monitors/lg-38GL950G-B-gaming-monitor

Yalniz bu nvidia nasil bir kizdirdiysa kendisine artik, bir kullanici nvidia kartlari yaniyor yaziyor, bu baslikta tum serinin geri cekildigini okuyoruz; bir kullanici ben volta’da da rt’yi ayni performansla actim diyor, burada vay nvidia bizi opuyor mu okuyoruz; ilk driverlarla rt performansindan giydiriliyor ve nvidia rt’yi aceleye getirdi deniyor; yeni driverla ve oyun optimizasyonuyla performans artinca vay nvidia goruntuden kisti deniyor. Onceki sayfalarda yazildi, RT cekirdekleri ve AI bu isin tek yolu degil. Ama donanim hizlandirmasi olmadan ayni performansta, ayni goruntu kalitesinde bu sonucu simdiye kadar kimse elde edemedi. Gercek zamanli RT uzerinde akademik arastirma yapanlardan dev firmalara kadar kimse yillarca bu sonucu elde edemedi ama bir baslikta bir kullanici “ben yaptim, oldu” dediyse dunya durur. Titan V’de tensor cekirdekleri mevcut bu arada. Yani nvidia’nin RTX serisinde denoising icin kullandigi yapay zeka cekirdekleri bu kartta mevcut. Yani dogru ciksa bile burada bir haber yok aslinda.

32” 1440 165hz VA panelli uygun fiyatli ($369) Pixio PX329 var. Response time’a bakilirsa akiciligin 120hz monitor seviyesinde olmasi beklenebilir. Kalibrasyon sonrasi renk performansi iyi, siyahlar iyi. G-sync yok, HDR yok. Freesync var, ust siniri 144hz. Yaninda gelen standin yukseklik ayari yok. Masa ustunde buyuk ve goruntu kalitesi yuksek monitor olsun, akici olsun ama pahali olmasin isteyenin ilgisini cekebilir. Rekabetci oyun monitoru diye degerlendiren burun kivirir ama oyun icin iyi ofis monitoru gozuyle bakilabilir.

4K HDR'ler $1000'den falan cikar, onceki nesil 1440p'lerin fiyati geriler diye umuyordum. 4K HDR'ler $2000'dan cikti, pek de kipirdamadi simdiye kadar. PG279Q 3 yildir ayni fiyatta cakilmis oldu. Fiyat yuksek tutulunca Kore yapimi ucuz monitorler piyasaya akar, rekabet marka monitorlerin fiyatina da yansir diye umuyordum ama olmadi. $300-500'a 4K 120hz TV'ler var, ayni panele displayport 1.4 ekleyip monitor olarak satmak cok zor olmamali diye dusunuyorum ve Wasabi gibi markalar bunu yapti da aslinda ama fiyati yine cok yuksek tuttular. PG279Q degerini korur diye dusunenler hakli cikti. Adamlarin hakkini vermek lazim, monitor piyasasi bizi iyi duttu. Bu yil daha once gormedigim bir sey geliyor: OLED, 21.6-inch, 4K, HDR-10, 99% DCI-P3, ve anlasilan 144hz

Lost bozdu, Star Wars bozdu, nvidia bozdu. Insan gozu goremez, multi’de zaten onu kaparsin. Falan, filan. Ama isin teknolojisi ile ilgileniyorsaniz variable rate shading ve variable rate tracing gibi ekrandaki icerigin analizine dayali gercek zamanli optimizasyonlar bu isin gelecegi: Optimizasyon gorunce “kaliteyi dusuruyorlar” diye elestirilir. Optimizasyon olmayinca “programcilar tembel, konsollar gibi optimize edilse PC’de ne performans var, nvidia driver’dan performans acmiyor” diye elestirilir. Konuya nasil bakacaginiz size kalmis. Kendi fIkrim, aldigim kart bana sabit kare hizinda degisken kaliteyi secenek olarak sunuyorsa ve bunu “yuk artinca tum cozunurlugu anlik kis” seklinde degil, akillica yapiyorsa bu bir artidir. GeForce FX ve Radeon 9700 durumundaki gibi bir kart digerinin performansini anca gorulebilir kalite dususu ile yakaliyorsa bu bir eksidir. Adamlar zaten piyasadaki en hizli karta ve en ileri teknolojiye sahip. Rakip sikistirana kadar ustune yatmak yerine bunlari yapiyorsa aferin deyip gecmeli.

Kalitede bir dusus yok diyorlar. Havada ucusan yapraklardan isin sektirmek gibi fantezileri, yikilabilen yapilarda RT'in dusuk performansli calismasina sebep olan bir bug'i halletmisler, sahne basina kullanilan ray sayisini arttirmislar ama sahne icinde nerede daha cok ray gerekecegini hesaplayan bir algoritma ile ekrana dagitmislar. Bunlarin hepsi zaten olmasi gereken, gelmesini bekledigimiz optimizasyonlar. Yanyana goruntuyu de videoda paylasmislar. Ben kalitede fark gordum diyen varsa soylesin

Gelecek:

Iyi ya, bi sey degilmis, $2500’cik.

Burada nvidia’nin secimlerini etkileyen genel bir sorun daha var. Atari/Arcade salonlarinda, CRT TV’lerde kutu kutu grid goruntuden 4K ekranlara geldik. 30fps yeterli, 60’in ustunu gormezsin iddialarindan 144hz bana yetmiyor sekerim ortamina gectik. Siyah beyaz ekranda yilan oyunu oynanan telefonlardan 4-8 GB hafizayla gelen telefonlara gectik. Butun bu gelisme surecinde bu dev firmalarin “yarin cikaracagimizi da alacaklar” diye bir garantisi vardi. Bunun tukendigi noktaya geliyoruz. Adamin evinde 4K TV varsa ve alacagi PS5 bunu besleyecekse o adama nasil PS6 satacaksin? iPhone X almissa o adama seneye nasil yeni iPhone satacaksin? Bu yil cikardigin GPU adamin 4K 120hz ekranini besleyebilecekse seneye o adama nasil yeni GPU satacaksin? Teknolojide “daha iyisine gerek yok, zaten goz goremiyor” lafi sabit klise. Ama bu sefer bunun gercek oldugu bir noktaya geliyoruz. Ekran cozunurlugu ve tazeleme hizinda artisi satarak devam edebilecekleri tek sektor VR. Zaten o yuzden bu kadar istahlilar. 8000x8000 cozunurlukte 400fps elde edip daha fazlasi icin odedigim paraya deger mi diye sorgulanacak zaman gelene kadar eski modelle devam edebilirler zira su anda VR gorsel olarak o CRT TV atari salonu donemlerinde. Ama VR simdilik herkese hitap etmiyor. Ekran basinda oynayan adama yeni kart satmanin yolu cikacak yeni oyunlarin daha guzel gozukmesi ama elindeki sistemde duzgun calismamasi. Teknik olarak shader unitelerini kullanip 10x0’lerde de ray tracing yapmak mumkun ama 480p’de 30-60fps elde edilse iyidir. Teoride GPU’larin yaptigi herseyi CPU’da yapmak mumkun ama o ise ozel donanim olunca daha hizli yapilabiliyor. O yuzden ray tracing donanimi eklemek gerekliydi ama sorun su: bugune kadar ray tracing destegi olmadan elde edilebilecek kalitenin sinirlarini zorlamak icin harcanan butun caba ve kaynaklar bugun “aradaki farki cok goremedim” seklinde bir sonuc verdi. Tabi bu mevcut oyunlar icin gecerli. Mevcut oyunlar zaten RT olmadan iyi gozukecek sekilde hazirlanmis, bunun ustune iki yansima, bir golge cakinca cok da buyuk fark olmuyor. Nasil gercek zamanli isiklandirmanin farkini gostermek icin Doom 3 gibi o teknoloji uzerine kurulu bir oyun gerekti, RT icin de aynisi lazim. Ama Doom 3 GeForce 256’larla mumkun kilinan teknikleri kullanarak GeForce 3/4’ler zamaninda geldi ve 5/6’lar anca doyurucu performans verdi. Yani RTX su anda GF256’nin T&L’i doneminde, “gerek var mi”, “performans yetiyor mu” sorulari soruluyor ve yeterince genis kitlelerde yok ki oyun yapimcilari desteklesin. Simdilik nvidia BF5’e parayi basip bunu yayma doneminde ki yarin oyunlar buna gore yapilsin, yarin cikacak kartlarini mecburen alalim. Ekran karti talebi tikanacaksa bu adamlarin gelir saglayacagi sektorler bu paralel islem gucunun kullanildigi pro piyasalar, high performance computing, deep learning vs. Intel’in Larrabee girisimi aslinda buralari hedefliyordu, yeni ekran karti projeleri de muhtemelen cok uzak olmayacak. Sadece grafikler icin gereken doku filtreleme vs gibi gorevler icin ozel amacli donanimin yaninda genel gorevler icin bol bol basit intel cekirdegi. Ama bu sefer ozel amacli donanim kismini hafife almayacaklar ki GPU piyasasinda madara oldu imaji olusmasin. Intel bu sekilde yeni urununu pro marketlerle GPU arasinda bir yerde konumlarken nvidia’nin zaten doygunluga ulasma tehlikesinde olan ekran karti piyasasina cakili kalmasi ve buradaki arge’sinin pro urunlere donusunun limitli olmasi cok mantikli olmaz. Ucuncu bir sorun su endise: uretim teknolojisindeki iyilestirmelerle daha cok transistor veya ayni islemci boyutunda daha yuksek saat hizi elde ederek yeni nesil donanim uretme modelinin bir sona geliyor olmasi, o yuzden performans artisi saglamak icin yeni bir yonteme ihtiyac duyulmasi. Bu uc temel endise birlestiginde, “biz bu oyun donanimina deep learning ve hpc uygulamalarina ozel donanim ekleyelim, bu sayede hem ray tracing gibi yeni nesil grafikler saglayabilelim, hem bu piyasada yaptigimiz arge bize bu pro piyasalarda rekabet gucu saglasin, hem de bu mimari ile yeni nesil performans optimizasyonlarinin yolu acilsin” diye bir yol cizilmesi normaldir. Burada surpriz Amd’den gelebilir. Ben gunu kurtarma ve piyasa payi pesindeyim, bugune gore urun tasarladim diyerek bugunun oyunlarinda 4K’da deli performans veren bir GPU ile gelebilirler. Konsollar icin yapacaklari tasarim muhtemelen bu mantikta olacagi icin, oyunlar da multiplatform tasarlandigi icin sadece bugunun oyunlari degil, yakin gelecekte piyasaya gelecek oyunlarda da bu mimari yeterli olabilir. Aslinda Radeon 9700 da biraz bu mantiktaydi, FX gibi FP32 sunamiyordu, butun ic hesaplamalarini FP24’te yapiyordu ama FX yeterli performans elde etmek icin FP16’a dusuyordu, pratikte 9700 daha iyi goruntu kalitesi sunuyordu. Yani teoride en ileri teknik nvidia’daydi ama uygulamada gunun ve yakin gelecegin oyunlarinin ihtiyacina 9700 daha iyi bir cevapti. nvidia bir risk aldi, yine gelecege oynadi. Amd bunu degerlendirirse bomba olur. Muhtemelen nvidia'dan cevap olarak bu ai tabanli performans optimizasyonlarinin goruntu kalitesini etkileyecek kadar agresiflestigi driver’lar goruruz. Rekabet zorladikca belki grafikler icin yeni ai teknikleri gelisir. Ama Amd’den ust seviyede saglam bir sey gelmezse nvidia’nin fiyat ayarlamasi ile cevap vermesi yeterli olacaktir.

Yapay zeka tabi nvidia’nin tekelinde degil, bu isi kotarmanin tek yolu yapay zeka degil. Brute force yaklasimi kullanilabilir (Intel’den gelebilir) veya shader uniteleri ile post processing tabanli daha dusuk kaliteli bir filtreleme ile kotarilmaya calisilabilir (Amd’den gelebilir). g-sync gibi donanim tabanli bir cozum ile yapilabilenler freesync’den kapsamli. Aradaki farkin onemi size kalmis. Fx serisine benzetmek icin karsisinda Ati’nin 9700Pro’su gibi okka okka bir kart olmasi lazim. Piyasadaki kendi urunu ile yarisan bir firmaya “kaybetti” demek cok kolay degil. Kartlar patlayip catliyorsa madaralik, o acidan batirmis bir sirketi savunmam. Kartlar da pahali, almaya deger demiyorum. Ama Sezar’in hakki Sezar’a. Fx’te geride kaldiklarinda performansi denk gostermek icin driver’dan kaliteyi kismislardi. Rakip sikistirdiginda boyle bir sey yapiyorlar mi diye dikkat etmek sart. Rakip sikistirmadiginda da fiyata abaniyor. Ama teknolojiye yatirim ve dogru mimari gelismeleri kovalamak konusunda iyiler. ObiWan’in paylastigi icerik yapay zekanin performansa katkisi icin nvidia’nin gelecekteki driver’larindan beklenebileceklere iyi bir ornek. Ustelik bu oyun kadar iyi optimize olmayan oyunlarda katkisi daha yuksek olacaktir. Uretim teknolojisinin sagladigi artislarin sinirlarina dayandikca yapay zeka vb yontemlerle saglanacak performans artislarinin onemi artacak. Yapay zeka nvidia’nin tekelinde degil belki ama buna ozel donanimi GPU’ya gomulu karsimiza getiren nvidia oldu. Ilk gunden beri “ray tracing’i bosverin, asil bu kismini hafife almamak lazim” diyorum. Ama bu fiyatlarla kimsenin takmamasi normal. Zamanla takdir gorecek. Uc (extreme) ornek verirsek animasyonu olan objeyi her kare yeniden cizip, sabit objeyi (yikilmamis duvarlari vs) reproject ederek goruntunun olusturuldugu, bu sabit objelerin renderinin sadece saniyede bir yapildigi bir yapay zeka profili olusturulursa yarin eski tip bir oyunda 10 kat performans artisi da yasanabilir. Burada yeni ufuklar var.

Ray tracing DirectX’e standart olarak (DXR) eklenmis olabilir ama bunu desteklemek yetmiyor. Ya brute force yaklasimi ile sahneye trilyon isin sacacak kadar guclu donanim olacak, ya da sahneye sactigi bir milyar isindan elde ettigi sonucu kareler arasi tutarlilikla isleyecek denoising algoritmasini calistirabilecek bir donanim olacak. Yani “Microsoft DXR’la ray tracing’i halletti, bunu destekledin mi oluyor” gibi bir durum yok. Nvidia’nin bu denoising algoritmalari ve bunlari gercek zamanli calistirabilecek yapay zeka donanimi uzerine yaptigi arge piyasada ilk olmasini sagladi. Kart fiyatlari ucuk olunca kimse bu basariyi sallamadi, o ayri. Kendi kendiyle rekabetten gorecegi zarari bu yila cekti nvidia. 4K’da 50-120hz verecek bir “eski mimari refresh’i” ile gelse bu zarari seneye gorecekti ve bence problem daha derin olacakti.

Aslinda soylediginiz dogru olabilir ama 8800’leri isirip isitip satmaktan farkli durum su: bugun 4K’da istenen performansi sunarsa seneye “simdi de rtx’lisini yaptik” dediginde, sonraki yil “simdi de rtx’le 4k’da iyi performans verenini yaptik dediginde pek ilgi olmayacakti. 4K’da 120fps veren donanim geldiginde piyasanin doygunluga ulasmasi gibi bir endise olduguna inaniyorum. O yuzden su andaki guclu pozisyonunu kullanarak, kartlarla BF5 dagitarak, tum developer’lara bedava rtx kartlari dagitarak vs ray tracing’i trend haline getirip gelecekteki talebi koklemeye calisiyor. Seneye rtx’in yeni nesli daha iyi performans ile geldiginde ve 4K performansi icin iyi sattiginda bu rtx iyi satti olarak algilanacak ve piyasada bu teknoloji icin yeterli installed base mevcut olacak. 32 bit renge gecis, T&L, programlanabilir shader’lar vs soz konusu oldugunda da nvidia’nin stratejisi bu oldu. Cekirdek boyutunu yuksek tutup mimari iyilestirmeler de yaptiklari icin eski nesil oyunlarda da performans artisi sagladilar. Bu nesilde ilk kez eski nesil oyunlarda buyuk performans artisi saglamadigi halde fiyati cok daha yuksek kartlarla piyasaya geldiler cunku 10x0 serisi hala satiyor, yuksek fiyatla satiyor, hala rekabette iyi durumda ve elde stoklar mevcut. Sorun bu fiyattan kaynaklandi. Mining talebi dusmese, 10x0 stoklari erise, nvidia da 20x0’leri makul bir fiyattan piyasaya verse bu kadar elestirilmezdi, her zamanki is modeli devam ederdi. Bu mimaride atilan bir adim da nvidia’nin oyun disindaki sektorlerde kullandigi yapay zeka birikimini buraya getirmesi, burada arge yapilmasinin o sektorlere arti donus saglama potansiyeli doguruyor. Yani nvidia’nin attigi adimlar basarili olursa uzun donemde onemli adumlar aslinda. “Share buyback” yapan firma “piyasa bizim uzun donemli adimlarimizi anlamadi, hissemizi hak ettiginin altinda degerlendirdi ve su anda hissemizden iyi bir yatirim gormuyoruz cunku uzun donemli kararlarimiza guveniyoruz demis oluyor. Bu konuda teknik bilgim sifir, sinirlamalari nedir bilmiyorum ama mesru ve duruma gore faydali bir secenek olmali. Jen amca bir suredir “mining geliri iyi ama bizim isimiz oyun, mining’e gore kararlar verirsek bu uzun donemde bize zarar verir” diyor. Buna katilan yatirimci hissesini tutar, katilmayan yatirimci gider. Bu sirket 25 yili kisa donemi dusunerek devirmedi. Amd’den veya Intel’den bir surpriz cok ilginc olur tabi Risk her zaman mevcut.

Elon Musk’in yaptigi ile buradaki durumun benzer hic bir yani yok. Yani bir manipulasyondan soz etmedim, mimarideki secimlerden ve fiyatin yuksek olmasindan soz ediyordum. Sanirim siz kartlarin patlamasi ve geri cagrilmasindan soz ettigimi sandiniz ama o durumun kabul edilebilir bir yani olmadigini bir sonraki paragrafta ozellikle vurguladim. nvidia’nin onunde iki secenek vardi, biri kisa donemde kari maksimize ediyordu, digeri uzun doneme oynuyordu. Cogu zaman yaptiklari gibi uzun donemi sectiler. Bunun yan etkisi (daha dogrusu externality) olarak kisa donemi hedefleyen yatirimci kacacaksa buna manipulasyon demek mumkun degil. Musk’in yaptigi “belki ben alirim butun hisseleri ak, gereken parayi da ayarladim” gibi dogrulugu tartismali bir paylasim yaparak hisselerin degerini etkilemekti. Yani gercekten bir elma ve armut durumu soz konusu, iki olayin birbiri ile hic ilgisi yok. “Hisseyi dusurelim de toplayalim” gibi bir yaklasim degil, “uzun donemi hedefleyecek kaynaklara sahibiz, bunu anlamayip kisa donemde gemiyi terkeden olursa bunu firsata cevirecek imkanlara da sahibiz” gibi bir yaklasimdan soz ediyordum. Tabi nvidia’nin kisa donemde kar maksimize edecek stratejisi dedigim, RTX mimarisi yerine eski mimarinin daha buyuk cip’te daha yuksek paralellikle gelmesi secenegi mumkun olmamis da olabilir. Veya mumkun olsa da mevcut 10x0 fiyat ve stoklariyla bu secenegin karlilik beklentisi de dusuk olabilir. O da ayri bir tartisma konusu.

Uzun donemde kar hedefiyle kisa donemde zarar teknoloji sirketleri icin pek yeni bir konsept degil. Kardan zarar etmekten soz ediyoruz bu arada.

Yuksek fiyat, eski nesil oyunlarda eski nesil donanimdan cok hizli olmamasi, bu sebeple 4K'da nihai performansin "yeni nesil" icin etkileyici olmamasi... Bunlari anlarim, bunlar ticaret yapan bir firmanin rakiplerin durumuna ve piyasaya bakarak kar/maliyet analizi ile alacagi kararlar. Ray tracing'i gercek zamanli saglayan firma olarak tarihe gecme hevesini de anlarim. Hatta bu nesilde iyi satis olmasin, kendi iyi satan mevcut urunlerimizin bosuna fiyatini dusurmeyelim, bu yeni nesil donanimin seneye cikacak refresh'i de daha iyi satar diye dusunulmesi, kisa donemde beklenenin altinda gelir elde ederek hissenin dusmesi, bu sekilde piyasadan hissenin ucuza toplanilmasi vs akillica bile olabilir. Bu yil ray tracing lideri imajini Intel'e kaptirmayacak ve finansal olarak akillica olan hamlesini yapar, seneye bu neslin doygun halini piyasaya surer, o zamana kadar driver'lar uzerinde de calisma sansi olur, rakibe tur bindirir. Ama donanim failure'lari kabul edilebilir bir durum degil. Alev alan kart istisnai bir durumsa neyse de genel bir problemse feci. Apple gibi bir rakibi olan Samsung bile patlayan telefon faciasindan sonra devam edebildigine gore nvidia da bunu asar tabi ama hic olmamasi gerekirdi.

Vergi indirimden gelen parayi hisse geri alimlarina gomup katlasin Jen amca. Seneye ayni mimarinin shrink refresh’ini olgunlasmis driver’larla cakinca hasilati toplar. Yani belki de pahaliyken kartini degil, dusmusken hissesini almali aslinda (Intel/Amd’den surpriz beklenmiyorsa). O zamana 10x0 stoklari da eriyecegi icin yeni kartlar nispeten makul bir fiyatla cikip guzel satabilirler.

Yorumlardan anladigim kadariyla Amd'nin 4K'da 60fps calisan gercek zamanli ray tracing cozumu ve Intel'in 2K'da120hz odakli alternatifinin karsisinda nvidia'nin piyasaya gec giren bu cozumu sonuk kaldi.

Oyun motorunun tasarimciya “su yuzeyde screen space reflection kullan, su yuzeyde low quality de olsa ray tracing reflections gerekli, bu yuzeyde high quality sart” diye ayarlama imkani tanimasi, tasarimcinin da hem sahnedeki icerigi, hem performansi goz onunde bulundurarak bunlari ayarlamasi daha mantikli olur. Oyun motoru bunu yapamiyorsa veya tasarimci bunu yapmiyorsa, driver’lardan bu elle zorlanabilir. Ama ideali kartlardaki yapay zeka unitelerinin sahneyi gercek zamanli analiz ederek her durumda optimal teknigi kullanmasi olur. Bu mimaride ilginc olan bunun yolunun acilmis olmasi ama pratikte bunu gormek vakit alacaktir. Videoda adam goruntuye bakip “su sahnede suralarda ray tracing olmasa ben farki anlamam, bu sahnede suralarda screen space reflections ile cok bozulma var, ray tracing ile kalite cok bariz artiyor ama low quality yeterli, sadece surada high quality sart” diyebiliyor. Bu bilgiyi mesela 1000 farkli sahne icin elle super bilgisayara girdigimizde onu egitmis oluyoruz (training). Sonrasinda hadi simdi sen tespit et diyoruz, bu egitimden ogrendigi ile hazirladigi goruntuleri karsimiza getiriyor. Surasi olmamis, burasi olmamis diyoruz, buna gore yeniden sahne tanima algoritmasini guncelliyor. Hah simdi oldu dedigimizde bunu driver’da ai profili olarak ekran kartina gonderiyor. Ekran karti bu sekilde onceden hazirlanmis yapay zekayi calistiracak kadar kapasiteye sahip ama bu sayede hangi yuzeyi hangi kalitede isleyecegini tespit edip islem unitelerini efektif sekilde kullaniyor, oyuncu “kiroyum ama para bende” diyerek 4K 120hz’de mega-ultra ayarlari secti diye her koseye isin sacmiyor, her islemi double precision floating point hesaplamalariyla yapmiyor. Yani en azindan benim anladigim kadariyla hedeflenen gelecek bu. Bu asamada henuz orada degiliz, “yasasin, gercek zamanli ray tracing calistirabildik” seviyesindeyiz.

Odyssey+ Samsung'un sitesinde Black Friday'de $200 indirimle $299. Turkiye'den siparis verilemiyor ama bir tanidik araciligiyla almak isteyenler icin iyi firsat. Odyssey+ pixeller arasindaki bosluklarin yarattigi SDE (screen door effect) problemini cozmek icin bir diffuser kullaniyor. Sonucta goruntu Odyssey kadar net degil (ayni cozunurlukte olmalarina ragmen) ve ornegin yazi okumak icin ideal bir cozum degil ama nihai goruntuyu "bulaniklik" (blur) degil "yumusaklik" (softness, smoothness) olarak algilayanlar begeniyor. Ideali gorup deneyerek karar vermek, bir yerde deneme sansiniz varsa ve araciligiyla siparis verebileceginiz bir tanidiginiz varsa guzel indirim.

Valve’in kendi VR HMD prototipinden fotolar sizdi: https://m.imgur.com/a/nYegjQp https://uploadvr.com/images-of-prototype-valve-vr-headset-leak/ Beklenti Knuckles kumandalar ve bir Valve oyunu ile gelmesi. Lens boyutundan anlasilan gorus alani nispeten genis. Soylenti gelecek oyunun Half-Life VR oldugu, HL2'nin prequel'i oldugu seklinde. 2019-2020’de PC’de bu, standalone’da Oculus Quest ile ikinci VR akimi saglam geliyor.

Bu kotu iste. Ustelik islemcinin icindeki ray tracing ve AI donanimi su andaki oyunlarda faal degil aslinda. Sorun isinmayla veya guc ihtiyaciyla vs ilgiliyse cekirdegin o kismi da devreye girince durumun daha beter olmasi mumkun.

(Video expert modunda, easy'de daha az hedef ve engel var) Bu oyun simdiye kadar VR'da en cok begenilen oyunlardan biri. Gelistiricilerin "oyun Oculus Quest icin cikacak mi" sorusuna verdikleri cevap uc siritkan resim (smirking face). Oyun PC'nin yani sira PS4'e de cikti, hatta Cin ve Kore'de arcade makinalari mevcut. Facebook parayi basip Oculus Quest'le bunu bundle edebilir cunku: 1. Grafikleri basit oldugu icin performans iyi olacaktir. 2. Tutorial falan gerekmeden, ilk kez deneyen herkesin VR'in ne oldugunu, oyunun nasil oynandigini aninda kapabilecegi bir oynanisa sahip. 3. Oyunun tasarimi geregi locomotion problem degil, presence kolay. 4. WMR setlerinde nasil kumandalar tracking kaybi yasiyorsa kameralarla inside-out tracking yapan Quest de bu kaybi yasiyor. 4 kamera oldugu icin daha iyi tracking olacagi iddia ediliyordu ama hala kafanin arkasinda kor nokta var. Beat Saber'da oynanis geregi bu kor noktalar problem olmayacaktir. 5. Genis alan gerektirmiyor. Evin bir odasinda gerekirse sehpayi kenara cekip 2.5mx2.5m alan ayirabiliyorsaniz mukemmel olur ama daha kucuk alanlarda da oynanabilir. 6. Star Wars temali, light saber oyunu, cok fanatigi olan ve motion kontrol deyince herkesin aklina gelen sey. 7. Muzik ritmiyle, party oyunu oldugu icin daha once oyun oynamamis hanimin bile kaptirmasi cok kolay. Nintendo oyunlari gibi. 8. Acemiden kasarina herkesin kendi skorunu asmak icin defalarca oynayabilecegi bir oyun. 9. Kisa bir ara verip aninda dalip 5 dakika egleneyim diyenin de, kaptirip 2 saat oynayacak oyuncunun da zevk alabilecegi bir oynanisa sahip. 10. Terletiyor, fitness adi altinda pazarlanmasi kolay. Tenis kadar kalori harcattigi (dakikada 6-8 kalori) iddia ediliyor. VR icin killer app oyun ne olur diye kafa yordugumuzda cep telefonu oyunlarinin Fruit Ninja'sini alip "Fruit Jedi" yapmak lazim demistim. Ona en yakin bu var.

Vaktiniz varsa iyi anlatmislar: