epi

Valve Index'in piyasaya cikmasina bir ay kala Internet siteleri ilk hands-on preview'lerini yayinladi. Preview'lere linkler ve ozetler seklinde bir derleme: https://www.reddit.com/r/ValveIndex/comments/bu39kx/todays_handson_reviews_simplified/ Donanim harika. Denedikleri en konforlu VR cihazi. En iyi takip kalitesi. Tazeleme hizi en yuksek cihaz. Ses kalitesi en iyi cihaz. Gorus alani rakiplerden ve ilk nesilden genis. Screen door effect dusuk. Lenslerin sagladigi netlik harika. Kumandalar harika. Uzun sureli kullanim rahatligi ve orada olma hissi icin bunlarin hepsi bir araya geliyor. Netlik basinizi cevirmeden gozunuzu cevirerek saga sola bakmanizi mumkun kilan seviyede ve genis gorus alani da buna etki ediyor, sadece sagdan sola degil, yukaridan asagiya gorus alani da genis, zemini ve tavani ayni anda gorebiliyorsunuz. Orada olma hissini cok daha iyi verdigini soyluyorlar. El kumandalarinin parmak takibi su anda mukemmel degil fakat bugunle urunun piyasaya cikmasi arasindaki bir ayda bunun uzerinde calisacaklarini ve sonucun cok degismesini beklediklerini belirtmisler. Mukemmel olmayan haliyle bile bu kumandalarin etkisi hissediliyor. Ellerinize sabitlendikleri icin surekli kumanda tutmak zorunda degilsiniz, bir seyi tutup birakmak, atmak, avcunuzu acarak gelen topa vurmak gibi hareketler dogal geliyor. Bu yil Valve'in ilk VR oyunu piyasaya cikiyor olacak (kesin bilgi). Yillarca Half-Life ve Half-Life 2'yi yeniden oynayip durdum, Rift DK2 piyasaya ciktiginda da Valve'in HL2'ye ekledigi beta destek gordugum en iyi seydi. Valve'dan gelecek VR oyunlarini oynasam bana yeter, o yuzden bu donanima ozel hazirlanmis kaliteli icerik konusunda eksiklik hissedecegimi sanmiyorum. Fakat oyle bir endisesi olanlar icin bu kumandalar Vive ve Oculus Touch'in yapabildigi herseyi yapabiliyor, ReVive gibi cozumler kullanarak Oculus Store'daki oyunlar bile oynanabiliyor, o yuzden icerik konusunda limitleyici olmayacaktir. "En iyi deneyimi almak icin 144hz'de bunu surecek bir 2080Ti ve saglam islemcili bilgisayar lazim, bende o yok" diye endise edilebilir. Cihaz 80hz, 90hz, 120hz ve 144hz arasinda secim yapmaniza izin veriyor. Yani sisteminiz kaldiriyorsa diger VR setlerinden yuksek kalitede kullaniyorsunuz, sisteminiz daha mutevazi ise diger setleri kullanabileceginiz tazeleme hizinda ama daha genis gorus alani ve daha iyi takip kalitesi gibi artilarla kullanabiliyorsunuz. Nispeten onemsiz eksisi OLED degil LCD olmasi. Pentile OLED'e gore screen door effect az, netlik yuksek ama siyahlar OLED'deki kadar derin degil denmis. Oculus Rift S dahil rakiplerin cogunun da LCD'ye gectigi dusunulurse onemli bir eksi degil ama ilk nesil VR setlerinden gecis yapanlarin farkedebilecegi bir durum. Onemli eksisi fiyati. Tum paket $1000. HMD tek basina $500, bu bekledigimden dusuk bir fiyat ama kumandalar ile LightHouse base stationlar pakede eklenince toplam fiyat bekledigimden yuksek. Yine de butce musait oldugunda bence aradaki farka deger. Valve Half-Life ile PC gaming'i degistirdi, Half-Life 2 ile bir adim ileri gorurdu, bu yil cikacak VR oyunu ile aynisini VR icin de yapacak gibi gozukuyor.

Bu Quest'in cok pis patlama ihtimali var. All-in-one cihazda ilk VR konsolu oldugu icin arkasinda Facebook gazi ve reklami ile cok satarak patlama ihtimali de var (ve su aralar iyi satiyor gibi gozukuyor) ama benim kastettigim o degil. Quest'in FB'un elinde patlama ihtimali var. 72hz'de goruntu ile bu yari tahmin, yari goruntu isleyerek drift duzeltmeye dayali pozisyon takibini bir arada tutmadim. Ilk gun cok iyi, ozellikle VR'i ilk kez gorenlerin aklini alacaktir. Kitlelerin VR’i ilk kez bizzat deneyip anladigi cihaz olabilir. Ama ortamdan gelen gorsel bilgiyi de kullanarak aninda dengemizi saglamaya dayali bir sistemimiz var, VR headset'i surekli anlik drift'ler yaptiginda bunun uzun sureli kullanimda beyne yapabilecegi etkiyi hic kimse bilmiyor. PC'de yuksek islem gucu ile bunu daha az drift'le kotariyor olabilirler fakat ondan bile emin degilim. LightHouse ile saglanan takip keskinligine gecince cok ovmemin bir sebebi de Oculus Rift DK2'de bile bu durumun beni etkiledigini farketmemdi. LightHouse keskinliginde tracking’e gecmeden once rahatsizligimin sebebinden emin degildim. DK2’den bu yana algoritmalari gelistirmeleri ve birden cok kamera kullanmalari durumu yeterince duzeltmemis. Ben rahatsiz edici buldum. Bunda ekranin 72hz olmasinin, frame rate'in de yer yer bunun altins dusmesinin etkisi olabilir ama sanirim milisaniyelerle hesaplanabilecek seviyede de olsa siklikla drift’lerin yasanmasi beynin gorsel bilgi ile denge saglamaya calisan kismini olumsuz etkiliyor. Kisiye gore degisebilir tabi. Ustteki mesajlara da not dustum.

Oculus Quest'i PC'ye wireless baglayarak SteamVR uzerinden PC VR oyunlarini oynamak mumkun. Quest'i developer mod'da kullanip VRidge yazilimini kurmak gerekiyor. PC'den router'a ethernet'le baglanip router'dan Quest'e 5GHz WiFi uzerinden aktarilan goruntude gecikme dusuk. ReVive modlu Robo Recall'u SteamVR PC'de calistirip baska odadaki genis alanda, router'in yaninda kablosuz Quest ile oynamak gibi uç senaryolar mumkun olacaktir. ALVR ve iVRy gibi iki alternatif yazilimin yeni surumleri de yolda. iVRy'den umutluyum. iVRy yaziliminda pose prediction ile kafanin birkac milisaniye icinde olacagi pozisyon tahmin edilerek HMD'ye gonderiliyor, HMD'de son milisaniye tracking bilgisi kullanilarak TimeWarp reprojection ile goruntu duzeltiliyor, boylece goruntu takip bilgisini gecikmesiz yansitiyor. edit: Ustteki mesaja da ekledigim gibi, bir sure denedim ve 72hz ile bu tarz tracking beni sahsen rahatsiz etti. Kisiye gore degisecektir.

Oculus Quest bugun resmi olarak piyasaya cikti. Best Buy gibi magazalarda gorulebilecek. Tasinabilir oldugu icin is yerine, arkadasinin evine, okula goturenler sayesinde VR'in Walkman'i/iPod'u/Gameboy'u olacak. PC/PlayStation veya herhangi bir harici cihaz gerekmedigi icin ucuz, kablosuz, basit bir cozum ama birebir positional tracking ile odada hareketlerinizi takip edip oyuna yansitabiliyor, buna el kumandalarinin hareketleri de dahil. 3D derinlik perspektifinizle degistigi icin 3D filmlerden cok daha iyi, kafanizi hareket ettirdiginizde bir objenin arkasinda kalan diger objeyi gorebiliyorsunuz ve 3D etkisi kisinin gozleri arasindaki mesafeye gore ayarlanabiliyor. Olcek hissini verebilmesi acisindan PC VR ile ayni seviyede, karsinizda dusmani ekranda 3 cm olarak gormuyorsunuz, onunuzde 3 metre boyutuyla size dogru egilen robota kafanizi kaldirip "abi izah edeyim" diyorsunuz. Suratiniza atilan objeyi havada yakalayabiliyorsunuz, egilerek/kenara cekilerek kacabiliyorsunuz, elinizdeki sopayla vurup geri gonderebiliyorsunuz, diger elinizdeki silahla gez-goz-arpacik nisan alip havada vurabiliyorsunuz. Yani VR'da olmasi gereken temel tum ozellikler mevcut. Uzerindeki ses cozumu sayesinde siz bir yandan positional audio elde ederken, bir yandan kapi calarsa veya telefon oterse duyabiliyorsunuz. Odadaki arkadaslar da sizin duydugunuzu duyuyor. Goruntuyu TV'ye cast edebiliyorsunuz, odadaki arkadaslar sizin gordugunuzu goruyor. Izole olmadan, ortamdakilerin de oyun ortamini gorup duyarak tepki verdiginde sizin de onlari duyabildiginiz, sosyal ortam uyumlu bir cozum olmus. Isteyen icin kulaklik cikisi mevcut, Oculus'un Quest'e ozel kisa kablolu in-ear kulaklik seti satista. Ekranlar goz basina 1600x1440 OLED, yani Vive Pro cozunurlugunde. 72hz'de akicilik saglanmasi, kaliteli ekranlar ve lenslerle nihai goruntu kalitesinin yuksek olmasi hedeflendigi icin bu tarz tasinabilir donanimdan beklenmeyecek kalitede bir deneyim sunuyor. Oyunlar Wii tarzi basit grafiklere sahip, mobil oyun grafikleri. Ornegin PC'de en iyi grafiklere sahip Robo Recall burada basit gozukuyor ama Beat Saber gibi PC'de minimum gereksinimlerde hizli calisacak sekilde hazirlanmis oyunlar burada benzer grafiklerle calisiyor. Yillardir Rift/Vive/GearVR/Go ile hazirlanmis kutuphanenin "best of" albumu bu cihazin piyasaya cikisinda hazir. En iyilerden ornekler: Vader Immortal: Episode 1 Robo Recall Beat Saber Sport Scramble Superhot VR Tilt Brush by Google Drop Dead: Dual Strike Dead and Buried 2 Creed Space Pirate Trainer Rec Room Journey of the Gods Job Simulator Apex Construct $400 piyasaya cikis fiyati. Qualcomm Snapdragon 835 SOC tabanli. 3 yil sonra guncel bir mobil islemciyle hazirlanacak yeni versionunu bekleyebiliriz, grafikler de daha iyi olacaktir (bu yil cikacak Rift exclusive'leri orada bekleyebiliriz). Yaninda bu ilk Quest veya muadili bir refresh $200 civarinda bulunabilir olursa virus gibi yayilacaktir. Valve Index'i 2080Ti ile 120/144hz'de surerek, yanina kablosuz baglanti eklentisi de koyarak (cikacagini varsayiyorum) kullandigimizda elde ettigimiz deneyim, grafiklerin ve takip kalitesi rakipsiz olacak. Buna gore hazirlanmis icerik de yolda."Bende PC var, ilk VR setimi aliyorum, iyi bir sey istiyorum, ne alayim" diyene hala ilk tavsiyem LightHouse tabanli bir cozum olacaktir. Fakat Snapdragon 835 SOC ile kaliteli VR icerik icin gereken her seyi kullanici dostu ve genis kitlelere uygun bir pakede sigdirmayi basarmislar. ILMxLAB'in hazirladigi "Vader Immortal: A Star Wars VR Series - Episode I" Disneyland deneyimi, Disney filmi ve oyun arasi bir icerik olmus. Etkilesimli medyanin, eglencenin gelecegi bu dedirtiyor. Grafikler bu cihaz icin cok etkileyici (fakat bazen 72hz'den 36'e dustugunu hissediyorsunuz). Aynisini cok daha yuksek kalitede PC'de gormek icin gereken butce varsa "cok da fark etmez ya" diyemem, takip kalitesi de grafik kalitesi de cok farkeder. Belki daha onemlisi, hem takip kalitesi kusursuz, hem de gecikme dusuk ve tazeleme hizi yuksek olunca VR'da birkac saat kaldiginizda bile sizi rahatsiz etmiyor, Vive'da durum boyle, Valve Index'te daha da iyi olmasini bekliyorum. Quest bu ligde degil (Rift S'in de bu seviyede olmadigini tahmin edebiliyorum). Ama Robo Recall gibi ust seviye orneklerde bile oyun icerigini birebir tasimayi basarmislar. Yarim saat, bir saat oynamaya vakti olan, baska cihaz almadan VR'a dalmak isteyenler icin guzel cozum olmus. Room scale oyunlar icin en az 2 metreye 2 metre alan tavsiye ediliyor. Kenara yaklastiginizda oyun alaninin sinirlarini wireframe kafes seklinde gosteren bir sistem ozelligi (Guardian) mevcut. Cogu oyunlarda fark etmiyor ama 2mx2m alanda, ornegin Beat Saber gibi kolunuzu surekli ve hizli salladiginiz bir oyunda kumandalarin sinirlara yaklasma ihtimali yuksek algilandigi icin surekli bu kafesi gorebiliyorsunuz (guncelleme: Carmack'tan gelen bilgiye gore uzerinde calisiyorlar). Hem Rift S, hem Quest ayni tracking yontemini kullaniyor ve artik Oculus genis bir kullanici kitlesinden veri toplayip algoritmalarini guncelleyebilecek. Yani zamanla bazi seylerin iyilesme ihtimali mevcut, Beat Saber gibi sabit durdugumuz bir oyunda 2m x 2m alanda Guardian’in surekli devreye girmemesi lazim. Takip kalitesinde artis gorursek ve Vader Immortal’daki anlik yavaslamalar azalirsa takdir ederim. Artilar: VR icin gereken tum ozellikler nispeten ucuz ve pratik bir pakette Icerik kaliteli ve kapali platformda sabit donanima gore optimize edilmis Kablosuz Kullanim kolayligi zirvede OLED (derin siyahlar, doygun renkler) Eksiler: Takip iyi ama haliyle mukemmel degil (denedim), LightHouse tracking bariz daha iyi. Grafikler PC'de elde edilen kalitede degil. Tazeleme hizi nispeten dusuk. Uzun sureli kullanimda bu eksilerin etkisi hissediliyor Pentile dizilim (RGB degil) Netice: Fiyati ve islemcisi dusunuldugunde etkileyici, genis alana sahipseniz kablosuz kullanim deneyimi keyifli, ortamla etkilesim ve kullanim kolayligi acisindan da guzel bir tasarima sahip, VR'i ininden/magarasindan (lair/man cave) cikarip kitlelere yaymak icin gereken boslugu dolduruyor. Fakat PC VR icin yeterince guclu bir PC'ye sahip biri icin tercih edilmesi zor. edit: Bir sure daha denedikten sonra kisisel notumu duseyim, 72hz ve bu tarz tracking beni ciddi sekilde rahatsiz ediyor.

Hala kullaniyorum. Yanina yeni GPU koyup gectim hep. Oyun icin konusuyorsak ortalama performans GPU'ya bagimli, yuksek cozunurluk performansi GPU'ya bagimli. Farki gordugum tek uygulama Google'in Welcome to Light Fields demosu oldu ama o da zaten interaktif bir oyun degildi, "gelecegin teknolojilerine bir bakis" demosuydu. Islemleri hizlandirmak icin kullandigi AVX2 instruction setine destek olmadigi icin islemci yavas kaldi. Eskiden her yil islemci yenilerdik, performans neredeyse 2 kat artardi. Simdi ust seviye islemci fiyatlari yuksek, yaninda anakart ve ram'i de yenilemeye degmesi icin performans artisinin yeterli olmasi gerekiyor ama neredeyse 10 yillik islemciyi yenileyince gelen performans artisi hala cok buyuk degil. Performans artsin istedigimde GPU'ya, kalite artsin istiyorsam ekrana, gunluk kullanimda hayat kalitesi artsin istedigimde SSD'ye gitti param. Paralel islemci performansi isteyen editing/decoding vs uygulamalari da GPU hizlandirma destegi kazandigi ve SSD ile daha hizli calistigi icin bu butce yonetimi onlari da hizlandirdi. "4080Ti aldim, ekran yeniledim, 4K'da HDR 200hz takilacagim ama her 5ms'de bir kare cizen GPU'yu beslemeye CPU'nun nefesi yetmedigi icin goremedigim anlik takilmalar keyfimi kacirir diye endise ediyorum" dedigimizde piyasada bugunku islemcilerden daha iyisi olacak (veya bugunkulere denk islemciler daha ucuz olacak). O yuzden hala acelesi yok. Yeni nesil konsollarda 2600K ustu bir islemci olsa "yeni minimum gereksinim bu oldu artik, fizikleri vs daha detayli yaparlar" denebilir ama belki bir sonraki 2600K cikar o zamana. Oyunlarla ilgilenmezsem veya "eskisi gibi buna para ve/veya zaman ayiramiyorum, konsollar daha pratik ve/veya masrafsiz" dersem elimdeki sistem bu haliyle en az 10 yil daha isimi gorur gibi geliyor (video ileriye sariyor ve Half Life VR piyasaya geldigi icin bobregini satip sistemi komple yenileyen bir epi goruyoruz). 2600K aldigimda buraya "hayatimda ilk defa topladigim bir PC'de kasanin arkasindan disari atilan hava serin" demistim. Daha once gormedigim bir seydi, bu kadar yil sonra hala is gormeye devam etmesi de daha once gormedigim bir sey oldu. "Guvenlik yamalari", "isletim sistemi guncellemeleri" vs ile yeni mimarilere karsi nispi performansini torpulediler, yine de yeni islemci satamadilar bana.

Valve Index ve Quest'in heyecanindan Rift S'i pek kimse sallamadi. Ama PC VR'a ilk girecekler icin iyi bir secenek. Ben vaktiyle cikan ilk Rift'i Vive'la karsilastirirken elestirmistim. Ilk ciktiginda Rift pakedinde Touch kumandalari yoktu, gamepad vardi. Touch kumandalar piyasaya ilk ciktiginda ayri satin alinabiliyordu. Rift + Touch kumanda pakedi de cikti ama room scale istiyorsaniz o da yeterli degildi, ek external kamera satin almak gerekiyordu. Kameralarin Vive'in base station'lari gibi odada olmasi yetmiyordu, PC'ye baglamak gerekiyordu, bir suru hizli USB baglantisi ve bu sabit cihazlardan PC'ye kablo gerekiyordu. Boyle olunca mesela sirt cantasi tipi PC'lerle kullanmak mumkun olmuyordu. Takip lazerle takip kadar keskin bir teknoloji de degildi ama tum bu dezavantajlara ragmen room scale icin aldiginiz toplam pakede verdiginiz para Vive'a denkti. Ayni maliyette turlu dezavantaji vardi yani. Ama Rift S'de inside-out tracking kullanildigi icin external kameraya ihtiyac yok, tipki MS'in teknolojisini kullanan mixed reality setler gibi basit kurulum, basit kullanima sahip. MS setlerde 2 kamera var, Rift S uzerinde 5 kamera var, Quest'teki 4'e ek olarak tepesinde de bir kamera var, ellerdeki kumandalari takibini kaybetmemek konusunda MS setlerden daha iyi. Sirt cantasi PC tipi tasinabilir PC VR icin ideal olacaktir. Yine sabit odada en iyisini isteyen icin Valve Index hem takip acisindan, hem FOV acisindan, hem refresh rate acisindan, hem de dual-lens per eye tasariminin sagladigi netlik acisindan rakiplerinden ustun. El kumandalarina gore hazirlanacak oyunlar etkileyici olursa icerikte de bir avantaji olabilir. Rift'te halihazirdaki kutuphane daha kaliteli denebilir ama Revive yazilimi ile bunlari Vive'da oynamak mumkun oluyordu, ayni durum Valve Index icin de gecerli olacaktir. Fakat ilk nesildeki gibi room scale soz konusu oldugunda Rift S'in maliyeti rakibine yakin degil artik. Rift S'in sadece kendisi daha ucuz degil, calistirmak icin gereken PC de daha ucuz cunku hem refresh rate daha dusuk, hem de Oculus TimeWarp/SpaceWarp tarzi PC'nin performansi yetmediginde durumu kurtaran teknolojilerde de bir tik daha ileride olabilir. Yani "PC VR istiyorum cunku en iyisini istiyorum" diyen icin Valve Index en iyi secenek olsa da aradaki maliyet farkini goz onune alinca bu nesil Rift'i ilk nesildeki gibi elestirmek dogru olmaz. Oculus Quest'in yaninda gelen kablo 3 metre. Sunu PC'ye baglayip, PC'ye tracking bilgisi gonderip, goruntuyu PC'de hazirlayip Quest'e gonderebilirlerse alet Rift S ile parity saglayacak, Nintendo Switch gibi bir sey olacak. Aynisini WiFi uzerinden yapabilirlerse bir de wireless olacak. PC'den gelen goruntu ve depth buffer datasini Quest'te en guncel nihai tracking bilgisi ile isleyerek SpaceWarp/TimeWarp'i Quest'in SOC'unda yapabilirlerse gelecekte cloud tabanli VR icin de research olur. PC'ye kablo ile baglamak konusunda yakin gecmiste Carmack "soz vermiyorum ama umuyorum" dedi, WiFi konusunda bir " soz vermiyorum ama bu konuda bir arastirma projemiz var" dedi. Bence Carmack'in bu ise giristiginden beri yapmak istedigi cihaz Quest ama bunun "Facebook'tan VR'in ilk konsolu" olarak algilanmasini istedikleri icin PC'ye baglanabilirlik su asamada sirket icin oncelikli degil. Fakat bu ise girisen bir third party olursa Carmack'in onlara alttan saglam destek vermesi yuksek bir ihtimal. Quest bu ozelligi kazanirsa Rift S satislari durur denebilir ama Rift S'in donanimini kendileri tasarlayip uretmek yerine Lenovo'ya yaptirdilar, satip satmamasini ne kadar umursadiklarini tahmin edemiyorum. Bu PC'ye baglanti isini de kotarirlarsa Quest efsane bir cihaz olacak.

ARM gibi sirketler TimeWarp gibi reprojection tekniklerini mobil islemcide yapabilmeyi yeni goruntu islemcilerinin marifetleri arasinda saymaya basladi. Gun gelecek dusuk gecikmeli network uzerinden aktarilan 3D goruntu ve depth buffer bilgisi kullanilarak HMD uzerindeki tracking bilgisi ile goruntuye son reprojection islemi uygulaniyor olacak. Hem cloud'dan gelen goruntu sub-ms sub-mm tracking bilgisi ile headset'te duzeltiliyor olacak, hem bu goruntunun ara kareleri olusturularak akicilik arttiriliyor olacak. Yapilmasi gereken 3D goruntu ve depth buffer bilgisinin serverda az kayipla compress'lenmis halini mobil headset'te hizla decode edip bu timewarp'i uygulayacak algoritmalar ve bunlari calistirirken iyi sonuc veren islemcilerle dusuk gecikmeli network'lerin bir araya gelmesi. Hem headset icindeki SOC'un bu ozellikleri ve network'u desteklemesi gerekiyor, hem sunucu ile aranda bu network altyapisinin olmasi gerekiyor, hem server'indan terminal cihaza bu flow'u nihai hedef koyan bir firmanin olmasi gerekiyor. Facebook bu konuda guclu bir aday, PC VR'dan cok Quest'e oncelik vermeleri bosuna degil. Bir yandan bunlar olurken diger yandan cift lensli yuksek kaliteli tasarimlar, yuksek cozunurluk, refresh rate'li ve fill rate'li panellerin gelistirilmesi vs ile cihazin sunabildigi goruntu kalitesinin citasi yukselecek tabi. Yani daha 20 yil "VR iste simdi oldu" basliklarini okuruz. Ama bu gelecegin ilk orneklerini goruyoruz. Tabi bu gelecekte elde edilecek kalitenin ilk orneklerini de yine PC VR'da gormek mumkun olacak. O yuzden tuhaf bir sekilde bu yil cikan Valve Index de, Oculus Quest de gelecegin teaser'i. Nispeten kisa surede 56K'dan 5G'ye geldik, cloud ile yapilabileceklere "olmaz oyle sey" dememek lazim. BCI (brain computer interface) gormeye de omrumuz yeterse hersey ya cok guzel, ya cok kotu olacak.

Valve Index'in kendi fiyati sikinti degil ama 120-144hz'de VR icin gereken sistem sikinti. Parayi GPU'ya gomup geciyoruz, 2600K gibi bir islemci hala guzel is goruyor ama 144hz VR'da durum biraz farkli olabilir. 90hz VR'da her kare 11ms'de hazirlaniyor, 144hz'de 7ms. Islemcinin ortalama performansi yeterli olsa da eski mimarinin yasayacagi anlik takilmalar daha belirgin hale gelecektir. $1000'lik VR seti yanina baba bir ekran karti koyayim desen $2000'e cikiyor maliyet, islemci, anakart vs de isin icine girince $3000'lere geliyoruz. Unreal Engine 4'te RTX destegi ile hybrid grafikler bu seviyeye geldi: Tabi bu kaliteyi VR'da gormek yakin zamanda nasip olmayacak ama masaustu oyunlari da dusunerek sistem yenileyen 1080/1080Ti sahipleri icin RTX'te bu nesli atlayip bir sonraki refresh'i almak mantikli. Oyle olunca bu Index'i almak icin 2020'yi beklemek, once PC'yi guncelleyeyim demek butce acisindan mantikli olacak. 144hz basan VR seti alip 1080'de 90hz kullanmak zorunda kalmak, hadi ekran kartini yenilesen o kadar para harcadiktan sonra islemciden kaynaklanan anlik takilmalarla karsilasmak VR'da en iyiyi istiyorum diyen, Vive cikinca Vive'i almis olmasina ragmen Pimax'a Vive Pro'ya falan acimadan para gomen kitle mutlaka Index'e gececektir. Ama ortalama kitlenin bunu hakkiyla oynatacak sisteme kavusmasi 2023'u bulur. O zamana bunun eye tracking destekli, foveated rendering yapan yeni version'u cikar, ayni donanimda bu ustteki kalitede grafikleri VR'da gormek mumkun olur. Beklemenin sonu yok tabi. Bu yil Valve'in cikaracagi oyun, eldeki sistemle 90hz'de de olsa calisacaktir ve Index kumandalarina gore hazirlanmis olacak. Ayni sistem Beat Saber gibi sistem gereksinimi dusuk olacak sekilde tasarlanmis oyunlari 144hz'de sorunsuz calistiriyor olacak. Yani bu yil eldeki sistemle hem iyi VR oyunu gormek, hem 144hz VR gormek mumkun olacaktir ama ikisini bir arada goreyim demek icin gereken butce yuksek. Ote yandan cantana koyup arkadasinin evine goturebilecegin, salonda sehpayi kenara cekip genis ferah kablosuz kullanabilecegin Quest var tabi. Bir suru insan Best Buy gibi magazalarda Quest ile VR'i ilk kez gorecek: VR'i kitlelere yayma misyonunda Facebook/Quest'in sansi cok daha yuksek haliyle. VR'da zirve kaliteyi surukleme misyonunu da Valve/Index yuklenmis gozukuyor. PlayStation'in yeni nesli tam bu ikisi arasinda cok guzel bir yerde konumlanabilir. Mevcut nesilde oyunlar 60fps render edilip reprojection'la 120'ye cekiliyor. Quest 72hz, Index 144hz. PS5 ve yeni PSVR'da oyunlar 72fps'de render edilip 144'e reproject edilirse sonuc ilginc olabilir. Quest’i wifi uzerinden PC’ye baglayip PC VR oyunlarini oynanabilir yapacak bir guncelleme gelmesi durumunda, hem stand-alone, hem wireless olacagi icin cok saglam bir urun olur.

HTC'nin cektigi fiyatlarla karsilastirilinca ucuk bir fiyat degil ama bekledigimden yuksek cikti. Sanirim kumandalar maliyeti yukseltiyor. Ama talepte sorun olacagini sanmiyorum, HTC Vive'a para gomen kitle buraya gecis yapmaktan cekinmeyecektir. Ortalama kullanici daha ucuz sistemlere yonelecektir ama "VR'i 20 yil bekledim, paramin yettigi en iyisini istiyorum" diye hazir bekleyen bir kitle mevcut. FOV daha genis olacak. 120Hz, 144Hz'e kadar cikabiliyor, akiciliga etkisini gormek lazim, VR'da cok guzel olabilir (GPU'nun nefesi yetmiyorsa 90Hz olarak da kullanilabiliyor). Goz basina 1440 x 1600 mevcut ekran kartlari icin iyi bir cozunurluk, RGB dizilimi screen door'u azaltacaktir, kendine has lens sistemi ile goruntu kalitesinin yuksek olmasini bekliyorum. Iyi goruntu kalitesi, genis gorus alani ve akiciligin birlestigi baska bir urun yok piyasada, o yuzden meraklisina iyi satacaktir. HTC'den kurtulmak icin sabirsizlikla bekleyen bir kitle var, musteri hizmetlerinin sohreti cok kotu. Aha Tested videosu da cikmis, izlemek lazim. Goruntu kalitesi ile ilgili yorumlarini merak ediyorum. Videoda bu yil Valve'in ilk VR oyununun da cikacagi soyleniyor (The Lab gibi demo tadinda degil, "flagship" full oyun).

Oculus Quest ve Rift S preorder'lara acildi, 21 Mayis'ta piyasada. https://uploadvr.com/oculus-quest-rift-s-launch-pre-orders/ Valve Index Preorder'lara yarin acilacak. Boylece bu yil piyasada: (1) Quest ile PC'ye baglamadan tum ozellikler ile kullanilabilecek bir VR seti, (2) Rift S ile kolay kurulumlu ve nispeten ucuz ama oyun kutuphanesi genis ve kaliteli bir PC VR seti, (3) Valve Index ile ust seviye ozelliklere sahip bir PC VR seti olacak.

Tamam hocam. Neyse diyerek kapatiyorum konuyu

Aradan bir yari saka mesaji da bulmussun, tebrikler. Basliktaki sonuncu mesajimi da alintilasaydin, tam olsaydi. Ben 8. filmi keyif alarak izledim. Ama kusurlarini da goruyorum. Sen SW fanlarinin bu filmlere genel bakis acisindaki kusurlarini goremiyorsan belki once kendine yardim aramalisin. 2 yildir ".ok .ok .ok" yazip duruyorsun, olmadi mi hakarete yaklasiyorsun adim adim. Arada bir saka, bir yari ciddi mesajla gecistirmek gerekiyor, ya ne yapalim, cocuk gibi kavga mi edelim senle? Fikrini adam gibi savun veya sen de neyse de gec iste.

Diger baslik gibi, burada da kaliteli icerige yaptigin katkilardan oturu tesekkur ederim.

Spoiler vermemek icin ilk yorumumda bir tane "film iyi" yazip gecmisim, baska bir sey bulamadin, degil mi Buna siginip "bir yil boyunca filmin cok iyi oldugunu savundun" demek acinasi olmus. Bak bu ondan bir sonraki yorumum, yine Aralik 2017: Bu da onu takip eden yorumum, yine Aralik 2017. Yine Aralik 2017 Yine Aralik 2017 Bu da Ocak 2018 Edit, Bu da Ocak 2018 Butun yorumlarimi buraya tasiyalim istersen. Bariz bir sekilde 5 madde ile ozetledigimi soyledim her yorumda. 1. "Eskisi de boyle elestirilse o da dagiliyor", bosuna onlar 42 yillik film demeyin, deli butcesi olan filmler ve bosluklari teknolojik degil 2. "SW fanlari 6'dan beri her gelene en kotu diyor", bosuna ben prequelleri begenmistim demeyin, istisnasiniz, trend bu 3. "bana degil cocuklara yapiyorlar diyerek izliyorum", 4. "kusurlari var ama iyi yanlari da var, eskinin tekrari beklentisini sirtindan atma cabasi var", 5. "Son filmden beklentim daha yuksek, onun oncesi -gelisme- bolumu oldu" Sen bunu okuyup "epi film cok iyi diyor" sonucuna variyorsan o senle ilgili bir sorundur. Dedigim gibi... "Neyse..."

"Eskisi de boyle elestirilse o da dagiliyor", "kusurlari var ama iyi yanlari da var", "sw fanlari 6'dan beri her gelene en kotu diyor", "bana degil cocuklara yapiyorlar diyerek izliyorum" demek "cok iyi bir film" demek degil, bunu anlamakta sikinti varsa benim yapabilecegim bir sey yok.

Neyse...

Disney gercekten su ana kadar ozellikle bazi konularda iyi is cikarmadi. Birincisi oversaturation yaptilar. Eskiden yeni bir Star Wars filmi demek heyecan demekti. Simdi surekli yenisi geliyor. The Force Awakens ciktiginda bezelye kutulari ustunde bile SW karakterleri vardi. Verdikleri parayi bir an once cikarmak icin asiriya kactilar. Ustelik bu icerigin birbirine baglanmasini Marvel gibi iyi yonetemediler. Ikincisi eski filmler kendi donemlerinde devrim niteligindeydi, prequel’ler de dijital kamera ile cekim ve ILM’nin yarattigi CGI’in bir arada kullanimi acisindan yeni nesil sinema teknolojisiydi. Yeni uclemede bunu bir adim ileri tasimadilar. George Lucas “elimde iyi satacak, butcesini yuksek tutabilecegim bir proje var, bu butceyi sinematografi teknolojisindeki becerimizi ilerletmek icin kullanabilirim” diyecek vizyona sahipti. Disney simdiye kadar bunu yapmadi. Disney’in simdiye kadar iyi becerdigi ve seriye kattigi bir sey oldu. Eski filmlerin estetigi organik, prequel’ler ise cok dijitaldi. JJ’in cektigi filmlerde ise goruntu muhtesem. Su teaser’da Rey’in elindeki lightsaber’dan kamera odak noktasinin Tie Fighter’a gectigi sahnenin estetigi daha onceki filmlerin hicbirinde yok. Muhtesem gozukuyor. 8. filmde de hikaye anlatimindaki kliseleri sirtlarindan atmaya cabaladilar ama film yeterince iyi olmadigi icin bunu basari olarak etiketleyemiyoruz. Ama Lucas’in ya zayif oldugu, ya da onem vermedigi bu iki alanda yol aldilar. Oversaturation, filmler arasinda yeterince zaman olmamasi ayni zamanda filmlerin hazirligi icin yeterince zaman olmamasi, yapim oncesinin aceleye gelmesi demekti. Bu 9. filmde ise durumun biraz farkli oldugunu dusunuyorum. Kimse yillarca “JJ’in remake’ini nasil bir episode 8 ile takip edebiliriz” diye dusunmedi ama herkes yillarca “ben olsam saga’yi nasil sonlandirirdim” diye hayal etti. Nasil prequel’lerde 2 dip ve 3 zirveyse 8 ve 9 icin de aynisini bekliyorum. Tum serinin zirvesi olabilir veya sadece bu serinin zirvesi olabilir, orasi ekibin becerisine kalmis. Ama keyifli olacagindan suphem yok.

Valve Index / Knuckles yazilimi guncellendi, parmak takibi hassaslasti. Eski driver'la karsilastirma: Oyunla mukemmel etkilesim saglayacak kalitede takip sunuyor. Donanimin ve yazilimin son halinde Valve bir surpriz yapip HMD uzerindeki kameralardan gelen bilgiyi de kullanirsa eller gorus alanimizda oldugunda birebir takip de sunabilir. Facebook'un Oculus VR setleri icin AI assistant gelistirdigi duyuruldu. Daha once belirttigim gibi, benim gelecekten beklentim Oculus Quest gibi bir VR seti aldigimizda bunun Facebook serverlari tarafinda calisan AI'a sahip bir sanal karakterle gelmesi, bu asistana sorular sormanin veya karsilikli oturup basit oyunlar oynamanin mumkun olmasi. VR'in killer app'i olur, huzurevlerinden cocuk yuvalarina her yere girer.

Isin icine voxel'ler girdigi zaman visibility/line-of-sight test hesaplari icin bunlara ray cast edebilmek ciddi performans optimizasyonlarinin onunu acabilir diyerek konuyu birkac ay onceki tartismamiza baglayalim o zaman Problem: Voxel tabanli GI cok performans istiyor, ray tracing daha da cok performans istiyor. Alternatif1: Eldeki uretim teknolojisinin sundugu transistor butcesini voxel tabanli islemlerde daha yuksek performans getirecek islem unitelerine harcamak yerine ray casting icin ozel donanim eklendiginde kalite de artiyorsa donanim tasariminda ray tracing kullanmak makul demektir. Bu ray casting donanimi ayni zamanda voxel hesaplamalarini hizlandirmak icin de kullanilabiliyorsa daha da iyi. Alternatif2: Ray tracing icin ozel donanim eklemek yerine ayni transistor butcesini voxel tabanli GI ve yansima efektlerini hizlandiracak sekilde kullanmak. Sonuc: Alternatif2 Alternatif1'e gore daha hizli oluyorsa (Alternatif 1 voxel tabanli cozumleri ray casting kullanan line of sight optimizasyonlari ile hizlandirarak bile Alternatif 2'nin performansina ulasamiyorsa) ray tracing'e ozel donanimi bu nesilde pas gecen bir tasarim bu nesilde daha iyi sonuc verebilir. Yoksa Alternatif1 daha iyidir. nvidia'nin onune onun sundugu Alternatif 1'i gecen bir Alternatif 2 cikarsin Amd, guzel olmus diyelim. Nvidia FX serisi ile FP32 ve FP16 sunmaya calisirken Amd/Ati biz FP24 ile bir half measure yapiyoruz, bizce bu nesilde daha akillica bir tasarim demisti, sonuclar da onlari destekler sekildeydi. Yine aynisini becersinler, nvidia gelecegin mimarisine driverlarini hazirlarken biz bugunun oyunlarinda daha iyi performans ve guzel kalite sunan urun yaptik demis olurlar. Ama cok kolay olmayabilir, nvidia bu nesilde shader performansinda da ciddi gelismeler gosterdi. PS5'in donanimi AMD kaynakli APU, CPU kismi Zen 2 tabanli, GPU kismi Navi tabanli ve ray tracing destekli deniyor ama ayrintilar henuz belli olmadi. Amd ustteki Alternatif2 tanimini kotarmissa bu tarz konsol donanimi tasariminda da kullanilmasi makul olur.

Eger gercekten oyle ise Amd’nin “iste shader uzerinden RT boyle olur” driver’larini tokat gibi yapistirmasi guzel olur. Mimarisinin shader performansi konusunda bir avantaji varsa bunu da one cikarmis olur. Tabi goruntu kalitesi karsilastirmasi sart olur.

Anliyorum hocam, haliyle ben bu eski filmleri seviyorum, bu sekilde her saniyesini elestirmiyorum. Ama siz de takdir edersiniz ki daha bir filmi gormeden kotu olduguna karar verip her firsatta elestirmek, saga gitseler niye sol degil, sola gitseler niye sag degil demek de cok makul gelmiyor. 8’i 9 icin build up filmi diyerek izledim ama ben olsam en az 30-40 dakikasini atardim diye notumu dustum. Diger SW filmleri kadar iyi degildi ama bazi konularda diger SW filmlerinin gelenek haline getirdigi bazi aliskanliklari silkeleyip atan bir misyon filmiydi. Herkes akraba cikmadi, kotu adam hakkinda cheesy bir twist filmi baglamadi, iyi karakter aileden cikmadi. Gelecek SW filmlerinin ayni sablonu takip etmesi beklentisini franchise’in sirtindan atti. Bunu yaparken daha iyi bir film yapmayi da becerseler iyi olacakti. Ama zaten 8’in yonetmeni/yazari gitti, 9’u yine 7 gibi JJ cekiyor. 9. filmden keyif alarak izlemek mumkun, daha gormeden worst ever demek de mumkun. Tamam eski ile gonul bagi var ama onlarin da her saniyesi elestirilse onlar da dagilir. Tamam 8 bazi seyleri iyi kotaramadi ama 6’dan beri her SW filmi bazi seyleri kotaramadi ve hemen worst ever ilan edildi, bu Disney ile baslamis gibi birbirimizi kandirmayalim. Ya ben yaslanmisim, benden gecmis artik diyerek izlememek lazim, ya da bunlari once cocuklar icin yapiyorlar diyerek keyfini cikarmak lazim.

Halbuki suradaki estetik oyle mi: "Saygi deger bir aktordum, burada ne .ok yiyorum ben" diye dusunmedigi her halinden belli olan amcanin kedi patisini sallar gibi hareketleri mi daha etkileyici, yoksa 0:37'da cocuk musameresinde gibi kendi etrafinda donusu mu vurucu, karar veremedim. "Arkadasina degil, kilica vur evladim, ya gozune gelse" demisler gibi ama yeni nesil elinde isin kiliciyla Tie Fighter uzerinden ziplasa ne yazar, sonucta Mary Sue, hep dogrucu, umutlu, idealist falan, halbuki Luke oyle miydi? Bu arada Luke hep dogru olani yapardi, umutluydu, idealist falandi, niye yeni seride bozdu? Bzzt, dzzzt... Kalas dovusu falan ama orijinal ya, tadindan yenmiyor. (En komigi de birebir aynisini Prequel'leri savunurken yazmistim. Cok iyi hatirliyorum cunku kalas dovusu lafima alinanlar olmustu. Cok garip, adam bi filme laf ediyor ama senin diger filme laf edebilmeni akli almiyor). Filme onyargi olmasa “belki sag ele gecirip konusturacak, belki esir alacak, belki psikopat oldugu icin iskence edecek, belki sana yumruk bile atmiyorum, tokadim yeter diye asagiliyor cunku digerlerine korku salmak istiyor, ne biliyorum ki sahne hakkinda, gercek dunyada tufekle ates etmek yerine tufegin dipcigini suratima gomen asker gorsem ahaha fail mi diyecegim, hem film yahu bu” diye dusunulur yorum yapmadan once. Ama “fan” oyle bir sey degil Star Wars evreninde. “Gercek fan” daha gormeden filmin kotu oldugunu biliyor. Eskiden hic olmazda filmi izledikten sonra “worst ever” derdi. Yukarida yazdigim gibi tek sahneyle dokuz filmi baglama imkani var JJ’in. Onun yerine yine zaman yolculuguna baglayip Rey’i magara zeminindeki ilk jedi yaparsa agir kufur edecegim. Hakkimdir, sonucta ben de Star Wars faniyim

Film bunlar, simulasyon degil, dramatizasyon ve estetizasyon iceriyor bazen (yuh artik). O goruntu aldiginiz "bi de bunlar var" dovus sahnelerinde yumruk ve tekme mevcut hocam, gozunuze denk gelmedi mi? Eski filmleri bu sekilde elestirince tutulur hic bir yerleri kalmiyor cunku cocuklar icin fantazi filmleri bunlar, bunu farketmiyor musunuz gercekten? Vay anasini ya...

Degisen bir sey yok, yeni film gelince epi sans veriyor, “eski iyi, yeni tu kaka” demiyor. Arada “ben 1-2-3’e zamaninda tu kaka dememistim” diyen 1-2 istisna olmasi bir sey degistirmez; ortalama star wars fani her yeni gelen filme “worst ever” diyor, 6’dan beri. Ben “cocuklar icin yapiyorlar bunu” gercegini unutmadan keyfini cikariyorum. ”Uhu eu’da ucup kaciyorlar, cok gucluler, imparator geri donuyor, filmlerde bunlar yok” diye aglayip yeni uclemede de bunlar olunca “uhu orijinalde bunlar yoktu” diye aglayarak cozulmesi imkansiz bir problem yaratmiyorum. Su teaser’in ilk sahnesini gorunce “uf kopmuslar nihayet” diyorum. edit. Bir de tahmin/temennide bulunayim: Rise of the Skywalker'daki "Skywalker" Anakin. Force ghost boyutuna denge getirerek gorevini tamamliyor. Su Clone Wars episode'unda the son ile the daughter'i dengede tutmasi gibi. Rey ile Kylo dovusurken arkada mavi ve kirmizi force ghost'lari gorecegiz. Vaktiyle 8 basliginda "tutmaz ama bir de tahmin" diyerek saga’nin sonu icin yazdigim senaryonun devam aciklamasi bu: Teaser sonundaki "we'll always be with you", "no one's ever really gone" ile guzel oturuyor.