epi

https://youtu.be/KnQd6W9BxLg (Digital Foundry, Halo Infinite Trailer analizi) MS yeni oyunlarin tasarimini eski nesille uyumlu yapmaya karar verdigi icin sonuc pek etkileyici degil. Tabi AMD’nin donaniminin istenen cozunurluk ve performansta RT GI’a nefesinin yetmiyor olmasi ihtimali de mevcut. Eski sistemlerle uyumluluk kovalamaktan mi yoksa PS kadar hizli veri aktaramadigi icin mi bilinmez, pop-in’ler de goze batiyor. Bu haliyle “next-gen showcase” olmamis, haliyle. Horizon Forbidden West gibi grafikleri etkileyici yeni nesil oyunlar 30fps hedefliyor. Zamanla bir orta yol bulurlar. Internal cozunurlugu dusuk tutarak upscaling/reconstruction yapan, boylece 60fps’de next-gen goruntu veren oyunlar daha ilginc olabilir. Yalniz AMD’de nvidia gibi Tensor islemcisi yok herhalde, bu tarz grafikleri olan oyunlarda hep noise goruyorum. Bol hafizali, saglam GPU’lu bir PC’de, gerekirse DLSS kullanarak hem yuksek kalite, hem yuksek frame rate elde edilebilecektir ama exclusive oyunlar gec gelecek (veya gelmeyecek). Belki o zamana kadar bu konsollarin pro’lari cikar.

Electronic yerine photonic tensor core’lar kullanarak performans 100 ila 1000 kat arttirilabiliyor. https://publishing.aip.org/publications/latest-content/photon-based-processing-units-enable-more-complex-machine-learning/ Bugun nvidia GPU’larindaki tensor core’larda AI algoritmalari calistirarak supersampling, noise filtering ve reconstruction gibi teknikler gercek zamanli uygulanabiliyor. Daha gelismis teknikler su anda gercek zamanli calismiyor ama bu nesilde saniyede 1 kare ile slideshow gibi calisacak bir tech demo yapabilirlerse, ileride GPU yaninda photonic coprocessor TPU seklinde tasarlanmis kartlarda gorecegimiz grafikler yaninda bugunun grafikleri komik kalabilir. Bunlari bizim makinelerde gormemiz vakit alacak tabi. Ama dunya teknoloji yarisinda soguk savas donemine giriyor, AI, quantum processing ve photonic islemciler uzerine calismalar hiz kazanacak. Seri uretime gecisi de hizlanabilir.

Facebook/Oculus’un yeni bir VR setinin seri uretime girdigi soyleniyor. Tahminler Quest’in iyilestirilmis hali oldugu seklinde. Beklentiler daha iyi ergonomi/konfor ve yuksek tazeleme hizi. Kumandalarin takibi de daha yuksek hizda gerceklesebilir. OLED’den LCD’ye gecerlerse, IPD ayarini atarlarsa, maliyet ve uretim kolayligi acisindan da iyilestirme yaptik diyebilirler. Rift S’in eski Rift’in yerini almasi gibi bir adim olur, refresh artisini karsilayacak sekilde daha guclu SOC ile gelir ama maliyet degismez (ilk Quest’teki SOC oldukca eski). Facebook’un deep learning super sampling tarzi bir algoritma icin yayinlanmis makaleleri var, gerci saglam bir PC’de calisiyor ama 16X sagliyor. Zamanla o algoritmayi yeni SOC’da 2X-4X arasi kalite artisi saglayacak sekilde optimize ederlerse yeni Quest’te hem refresh rate, hem kalite artisi iddiasinda bulunabilirler. Isin o kismi yazilim guncellemesi bekleyebilir. PC’den kablolu/kablosuz aktarim icin de iyilestirmeler beklenebilir. HP Reverb G2 sonbaharda geliyor, yeni ekran kartlari sonbaharda bekleniyor. Yine uretimin yetisebildigi ve fiyatin izin verdigi kadar VR sistemi satilacak gibi gozukuyor. PC’de kablosuz VR, yeni Quest’i PC’ye kablosuz baglayacak bir eklenti, PS’te kablosuz VR geldiginde heyecan olur. Bu yeni uretime giren Quest’te muhtemelen daha guncel bir SOC kullanildigi icin o yonde iyilestirmeleri olabilir.

Vay anasini, ne AMD’den gelecek yeni kartlar, ne de 30x0 piyasadaki 20x0’e alternatif olamayacagi icin 10x0 uzerine bir sey getiremeyen bu dandik 20x0‘leri sakliyorlar demek. Coronavirus doneminde dunyada uretim sorunu varken “yeni cip geliyor, eskisinin uretimini durduruyoruz” denmesinin altinda komplo teorileri arayacak kadar buyuk sikinti var anlasilan.

20x0 serisi ciktiginda 10x0 stok fazlasi nvidia’nin karliligini dusurmustu, rtx serisinin fiyatini yuksek tutmuslardi. Benzeri yasanmasin diye onlem aliyorlarsa bunu “ampere satislarini baltalamasin diye” seklinde yorumlamak yerine “demek ki iyi bir kart geliyor” denebilir. Iki yildir uc sey soyluyoruz: 1. 1080Ti’da kalin, 20x0 serisinin hem fiyati yuksek, hem de refresh’i geldiginde RT performansinin iki katina cikmasi gibi mimari gelistirmeler mumkun. 2. RT’i bosverin, asil olay AI icin tensor core’lar. TNT kartlarinda cikan detonator driver’larindan bu yana en buyuk artisi driver’lari ve performans optimizasyonlari olan sirket donaniminin programlanabilirligini katladi. Asil potansiyel burada. 3. AI altyapisinda ve grafik karti isinde ayni mimariyi kullanmalarinin sonucunda bir tarafta yaptiklari arastirma gelistirme obur tarafa da yansiyacak. Bu durum sirketin gelecegi icin onemli bir arti. Olumsuz hanesinde ise bunlar sayilabilir: 1) Ilk cikan kartlar pahali olabiliyor ve gecen nesilde bir kisminda uretim sorunu oldugu soylendi. 2) Temporal reconstruction teknikleri perceived gecikmeye yol acar mi sekilde bir endisem var. Gerci UE5 demosuna baktigimizda goruyorum ki rakip donanimda da ayni teknikleri kullanacaklar, ustelik tensor core olmadigi icin kalite ve/veya performans daha dusuk olacak. 3) FX serisinde oldugu gibi, nvidia’nin karsisina daha performansli donanim koyulursa kaliteden kisarak performans arttirip kagit ustunde rekabeti surdurebilirler. Ona dikkat etmek lazim. Ama onun olmasi icin rakipten gelen donanimin daha saglam olmasi lazim. Kimse zaten daha hizli olan mimarisini optimizasyonla ileriye tasidi diye nvidia’ya kizacak kadar mal olmamali.

Su baslikta dusmusken alsak mi dedigimde alip bugun satsaydik paramiz neredeyse 3 katina cikmis olacakti: https://www.cursedhardware.com/topic/1770-nvidia-geforce-rtxgtx-turing-ailesi-2018-2019/?page=24 Ayni baslikta RTX serisi doneminde hisse dustugunde nvidia bu hisseyi piyasadan ucuza toplar, kazancli cikar demistim, o da oldu. Microsoft’un Arm’a gecis icin ikinip sikinmasi basladigindan beri bu nvidia’ya yeni kapi acabilir diye hissesine uzaktan bakiyorum cigere bakan kedi gibi. Apple’in arm’a gecisini endustri takip ederse tam olacak. Yalniz enerji kullanimi konusunda hala yol almalari lazim. Neyse, kriz patlayip hisseler %40 dusunce avunuruz. “Tuh, niye almadik hisseyi” diyecek bi paramiz yok nasilsa

Ne orijinal kadroyu bir araya getiren bir feel good / fan service serisi olabildi, ne de bir sey katip gelistirebildi anasini satayim. Millet seriyi daha gelmeden kotuledigi icin hirsini aldi tabi. Biz once izleyelim dedigimiz icin sistik sonunda. Hata bizde (der ve kacar)

EU’deki Gray Jedi konsepti, Clone Wars’da force’u dengede force wielders bolumunun icerigi, genel olarak Star Wars’da force’a denge getirme konseptinin tam tanimlanmamis olmasinin, jedi’larin “kehanetteki the one sith’i bitirip denge getirecek” demesi ama Maul’a sorsan ayni kehaneti tam tersi yonde yorumlamasi, bu son uclemenin ikincisinde tapinakta yerdeki yari siyah yari beyaz motif ve Luke’un “jedi’larin yolu da yol degildi” yaklasimi birlesince son filmde icindeki shadow’u kabul edip daha oncekilerin otesine gecen bir karakter beklemistim. Kylo’nun karakter arkinda da, zorlasan Rey’de de o potansiyel vardi, Luke’da ve/veya Anakin’de de bunun ghost mentorlugunu yapacak potansiyel vardi ama yan cizecegiz, bi onceki filmi silecegiz ve JJ’e birakacagiz diye heba ettiler.

Guzel video: https://youtu.be/kFWFgPTrifQ

Yeni mimari neural supersampling icin iyilestirmelerle geldiginde rtx oncesi mimariye gore “benzer kalitede iki kat performans” iddiasi da zor olmayabilir. Benim dort gozle bekledigim gelecek ise bu sabit donanimi daha yuksek cozunurluklu goruntuyle train edip performans artisi kovalamak yerine gercek dunyadan videolarla train edilmis algoritmalarla uncanny valley’nin otesine gecmek icin kullandiklari gunlerin gelmesi. Bu gelen nesilde en ust seviye kartta 20fps verecek bir proof of concept demosu yapsalar yeter. Training’de kullanilacak veri icin oldukca kapsamli bir calisma gerekir.

Marvel filmleri gibi organize ve planli bir calisma Mandalorian ve Obi-Wan’i takip ederse iyi sukse yapar, bu ucleme “Coca-Cola new formula” olarak tarihe gecer.

DisplayPort 2.0 destegi yok mu USB4’te? Thunderbolt destegi falan, hepsini yapistirmaya calismiyor mu?

Low latency olsa da latency yaratan bir teknolojiyi biraz daha yuksek frame rate icin kullanmak ters sonuc verebilir. Onun incelemesini beklemek lazim. “8K’yi 30hz yerine 60hz kullanmak iyi ama 4K’yi 120hz yerine 144hz’de kullanmak icin DSC’ye basvurunca karsilastigimiz gecikmenin etkisi kazandigimiz akiciligin etkisinden buyuk” diye videolar izleyebiliriz. O gecikme miktari markadan markaya, driver’dan driver’a degisirse tam olur.

Onceki nesile gore ortalama performans %30-35 artip RT performansi iki katina ciktiginda tatmin olmayacak olan takip etmesin bosuna. Adam gibi real-time denoising yapabilen tek mimariyi nvidia’dan gorduk, buna yeni gelen konsollar da dahil. UE5 demosunda 30fps grainli goruntuyu millet agzi acik izledi. Nvidia’nin bir yeni nesil demosu 30fps olsun, adamlar kufur yiyor. Iyi oldugu yerde arayi acip geri kalan alanlarda rakibe denk veya biraz iyi olmasi gercekci bir beklenti olur. Daha da iyisini yaparlarsa takdir etmeli.

1) eSports/competitive veya VR takilanlar 1080Ti’dan yeni gelecek kartlara gecer. 2) Acelem yok diyenler biraz daha bekleyebilir. Konsollar yeni cikacak, cogu oyun ya eski tip uzerine kurulu olacak, ya da exclusive olacak. 3) Acelem yok ama hobim bu diyenler de bu nesilde gecis yapar. Eski tip uzerine kurulu oyunlarda bile ek efektler yayginlasacak, her oyunda extra performans olacak, yapay zeka ile ya benzer performansta daha yuksek kalite, ya da benzer kalitede daha yuksek performans mumkun olacak. Yani keyfi icin para harcayan pisman olmaz ama param cebimde dursun diyen biraz daha bekleyebilir. Kartlarin hafiza miktari da onemli. Konsollar tum sistem oturmus halde geliyor. Hayvan gibi hizli depolama cihazindan hayvan gibi hizli hafizaya veri cekip aninda isliyor. PC’de bu aktarim hem bant genisligi olarak, hem gecikme olarak dusuk. Arayi kapamak icin hafiza miktarinda artis onem kazanacaktir. Yani yeni alacagimiz ekran karti uzun sure gitsin istiyorsak hafiza miktari onemli olacak. i7-2600K 10 yildir iyi dayandi, hala yaninda iyi bir GPU ile calistiramayacagi oyun yok. Ama PCIe 4.0 NVMe destekli bir anakarta gecmek icin butun sistemi yenilemenin vakti geliyor. Onu hakkini vererek yapmak icin su aralar piyasada olan anakartlar yeterli olacak mi yoksa hafizaya erisim konusunda isletim sistemi seviyesinde yeni bir standart cikartip donanimin da bunu desteklemesi gerekiyor diyerek herkese yeni sistem satmaya mi calisacaklar, onumuzdeki iki yilda gorecegiz. 2021’de UE5 geldiginde, 2022’de yeni konsollarin ozelliklerini kullanan oyunlar cogaldiginda gunun anakartlari bugunkulerden daha yetenekli olabilir. O zamana kadar 10 yillik bir PC’ye bol hafizali yeni bir ekran karti takip gecmek mumkun.

Tasarimin yine tek chip oldugu, o goruntusu sizan sogutucunun cift gpu’lu 3090 icin oldugunu iddia ediyorum. Madem herkes kafasina gore salliyor, ben de eksik olmayayim. 24GB’li 3080Ti ile yine 24GB’li 3090 arasinda gecen benchmark’larda bazi oyunlarda biri onde, diger oyunlarda otekisi onde. Rakip firmanin ikisini de gecebildigi benchmark nadir. Boylece herkes performans sampiyonu, her kart kol boregi. Duopoly’e kafam...

Yeniler cikar, eskiler ucuzlardi. Uretimde sikinti varsa, o yuzden eskiler mevcut fiyatla bile talebe yetisemiyorsa eskilerin fiyatini dusurmemek mantikli olur. Yenisi de haliyle pahaliya cikar. Alternatif olarak eskileri uretimini durdurabilirler ama yenilerin uretimi zor ve pahaliysa olmaz tabi. Platform yayginlassin da yazilimdan kazanalim diye dusuk kar veya zararla satis yapilmasi mumkun olurdu ama bu donemde uretim sikintisi olan urunlerde fiyat dusurmenin anlami olmuyor. Mesela VR urunlerini zaten uretebildikleri kadar satiyorlar, niye fiyat dusursunler? Millet eBay’de daha da pahaliya satiyor zaten.

Guzel ozet olmus o. Uzun uzun yazmaya gerek yok, asagi yukari yazdigin her mesajin ozu bu.

LG CX 48 inch OLED, 4K, 120hz, G-sync compatible, FreeSync, VRR, Auto-Low-Latency Mode, 1ms response time, Dolby Vision HDR, HDR10. Cikis fiyati $1,499. 32 inch’ini de yapsalar da piyasa senlense.

Yine rivayetin ustune atlaman icin nvidia’nin aleyhine olmasi yetmis hocam. Radeon’larin ciktigi gunleri hatirliyorum ben, ellerinde olsa yuksek fiyat konusunda kimseyi aratacaklarini sanmiyorum. Ayni fiyat araliginda rtx ve tensor core gibi teknolojileri kirpmayi da ihmal etmiyorlar. Neyse “4GB yetmiyor mu ne” demeye baslamislar. Sharpening diye bi teknoloji kesfetmisler, deep learning’i dovuyormus.

PS5 sogutucu tasarimiyla kendinden soz ettirecekse biz de geri kalmayalim demislerdir. Bir fan kasa disindan serin hava cekip karta basiyor, diger fan arkadan caktirmadan cuzdaniniza uzaniyor. (Halbuki AMD oyle mi? Fakir babasi, Ati gunlerinden beri bedava dagitiyor Radeon’lari).

Steam’de VR kullanan sayisi Half-Life ile bir milyonun ustunde artis gosterdi. Ne Index stokta bulunuyor, ne Rift. Uretebildikleri kadar satiyorlar, Index siparisi verirseniz 8+ hafta sira gelmesini bekliyorsunuz. Zaten yetistiremiyorlardi, Covid-19 durumu beter yapti. Bu HP Reverb G2 Index’e gore ucuz, Rift’e gore kaliteli, tam ikisi arasi bir fiyata sahip. Guzel bir boslugu dolduruyor. Yine de ortalama insan icin PC VR’in maliyeti yuksek. En iyi GPU’lari almak gerekiyor, o tek basina yeterince pahali. VR’in kitlelere yayilmasi 10 yil surecek. Oculus Quest gibi standalone cihazlarin $100-200 araligina dusmesi lazim. 5G uzerinden dusuk gecikme ile interaktif icerik aktaracak altyapinin oturmasi devrim niteliginde olabilir ama yeterince hizli olmasinin garantisi yok. Su anda gelecegin teknolojisine merakli ve parasi olan kitle ilgi gosteriyor. Onlar bile stokta olmadigi icin alamiyor. Amerika dunya alisverisinin %25-50’sini yapiyor ve 2020’den once ortalama Amerikalinin cebinde eksi para vardi (borc). Simdi daha beter. PlayStation VR milyonlarca satti. PlayStation 5 canavar gibi VR performansina sahip olacak, cok buyuk ihtimalle 2021-2022 gibi yeni PS VR cok daha iyi kalitede gelecek. Yani PC VR ve PS VR’da calisacak bir oyun yapanin hedef kitlesi artik milyonlar. O oyunlari dusuk ayarlarda calistirabilecek standalone VR cihazlari $100-200 oldugunda ciddi sicrama beklenebilir. Bir de tabi beklenen Apple Glasses var. Onun AR/VR piyasasini bir gunde katlama potansiyeli mevcut. Apple Glasses gibi AR cihazlari ekrani karartip dis dunyayi bloke ederek VR icin kullanabildiginde install base katlanacak. Ilk nesli VR icin yeterince iyi olmayabilir tabi ama zamanla AR ve VR cihazlarinin converge etmesi mumkun. Bu VR cihazlarini kablosuz calistiracak bir protokol hala standartlasmadi. Eye tracking ile kaliteyi arttirip GPU gereksinimini dusurecek tasarimlar standartlasmadi. Cihazin ustundeki kameralarin elleri, kollari, asagi bakinca vucudu takip edip oyuna yansitmasinin orneklerini gormedik. VR hala bebeklik doneminde. Ama Half-Life VR ve Robo Recall’u oynayip “vay be” demeyecek kimse yoktur ve bu iki oyun ve sistemde sifir simulation sickness ile hic rahatsiz olmadan sanal dunyaya girebiliyorsunuz. Walmart gibi firmalar VR’i isci egitmek icin kullanabiliyor. Yani “VR basladi” demek icin gereken esik asildi, kitlelere yayilmasi ekonomik bir hikaye.

HP Reverb G2 saglam gozukuyor. Goz basina 2160x2160 RGB paneller, Valve Index ile ayni konforlu tasarim ve audio cozumu, Valve tasarimi lensler, mekanik IPD ayari, 4 kamerali sistemi ile diger WMR cozumlerinden iyi tracking, Oculus Touch tasarimini andiran kumandalar, 90hz tazeleme hizi. Ortaya karisik best of albumu yapmislar. Valve Index tazeleme hizi daha yuksek, takip sistemi ve kumandalari yine daha iyi ama hem daha pahali, hem odaya base station cakmak gerekiyor (hadi salona gecelim diyemiyorsun), hem de bulunmuyor. Ozellikle sim ortami kurup ucak/araba kullanacagim diyenlerin ilk tercihi olmasi mumkun. Mainstream VR cihazlari arasinda en net goruntuyu saglayabilir. Index’e o kadar para vermeyeyim ama Rift S’den de iyi olsun diyen cok kisinin ilgisini cekebilir. Bekleyip gormek lazim, pratikte sorunsuz oldugunu gormeden atlamamali. Simdilik pre-order’da, sonbahara kadar piyasaya gelmeyecek zaten. https://youtu.be/Bxp9xxgEfak

https://youtu.be/RTTiQeXXrhI Quantum Dot OLED. Bakalim burn-in konusu ne olacak.

Bu yeni nesilde zamanla optimize edilen oyunlarin ulasabilecegi kalite seviyesinin gostergesi. Bu gelen neslin standardi degil, hedef zirvesi; ondan sonraki neslin standardi. Vaktiyle yayinlanan UE4 videolari gibi. Ayni heykelden elli tane koymak icin storage’dan okudugu veri miktari tek heykelle ayni. Yapilabilecekleri gosterirken limitlerini de biraz belli ediyor. Tech demo sonucta, o heykeller kadar detayli hareketli karakterlerden olusan bir ordu beklememek lazim, birbirinin aynisi heykellerle sabit mekan ama demoyu izlerken kamera ve isigin hareketi canli ortam hissi veriyor. Goruntu karincali (noisy). Film grain efekti biraz sakliyor ama AI tabanli bir denoiser olsa (ve onu calistiracak ozel donanim olsa) kalite ve/veya performans artacak gibi. “Film kalitesindeyiz” tech demosu oldugu icin ne 30fps ne de bu kadar grainy karincali goruntu goze batmiyor ama oyun oynarken herkesin sevdigi seyler degil bunlar. Bunu bu yil cikacak yeni kartlarla PC’de de gormek lazim. Bugun “SSD hizinda konsollar PC’yi zorluyor” diyen Tim’i yarin “PC’de dedicated hardware ile daha iyi sonuc elde edebiliyoruz” derken gorebiliriz. Yine de mekan detayi ve isiklandirma kalitesinin gelebilecegi yeri gostermesi acisindan etkileyici. LOD gecis bozulmalari ve pop-in’lerin olmadigi, verinin adinda aktarilip gosterildigi kalitenin gercek zamanli ayarlandigi yeni bir teknolojinin proof of concept demosu.