epi

Ocak'ta 3080 12GB duyurulacak. Bu kartin fiyati $999 altinda olmali. 3090/3080Ti gibi hafiza bandi genisligi, 3080 gibi islem gucu. Piyasaya gelmesi bu kadar uzun surmeseydi ilginc bir kart olacakti. Temin edilmesi sikintili oldugu surece kartlarin fiyat/performans oranindan soz etmenin anlami olmuyor tabi. Ocak'ta duyurulsa da piyasada gorulmesi aylar surebilir.

Matrix Awakens, Unreal Engine 5 https://www.youtube.com/watch?v=izpSH6LUpm4 8. dakikadan sonrasi harika. 20 yil oncesinin film CGI'indan iyi, kusursuz degil ama o kusurlarin cozulmesi icin 20 yil daha beklemek gerekmeyecek. Konsollarda boyle. 2022 sonunda toplanacak bir bilgisayarda daha iyi gozukecek. TSR yerine DLSS'le bugunun bilgisayarlarinda da burada gordugumuzden daha iyi (temiz) gozukur. Nvidia donaniminda ray tracing de daha hizli ve temiz yapilir. Ic cozunurluk de daha yuksek tutulabilir ve/veya 60fps yakalanir. Uncanny valley Metahuman'lar yerine Robo Recall'daki robotlar veya Half Life'taki gibi maskeli askerler ile bir demo hazirlasalar gercekten ayirmak zor olacak. Robotlar nanite ile cilgin detayli hazirlanabilir cunku bukulmeleri gerekmiyor, rigid yapidalar. VR'da boyle calismasi icin eye tracking lazim. Gozun baktigi 20-30 derecelik alani tam cozunurlukte, net goremedigimiz kalan bolumleri kenara gittikce dusen cozunurlukte cizip ciddi performans kazaniliyor (kafanin yaninda kagit tutup okumaya calisin isterseniz). Fakat eye tracking'i devkit tipi urunlerde gorduk, driver'dan donanima entegre guzel bir cozumu genis kitlelere sunan henuz olmadi. VR'da ne zaman goruruz? Bu demo Epic'in. Robo Recall Epic'in. Bu sehre robotlari saldiklari bir VR demosu yapmalari kolay. Eye tracking'li VR setleri yolda. 5nm nvidia kartlari yolda. Yine de 90-120fps gibi hizlar elde edilemeyebilir. 45fps'den depth bilgisini de kullanarak ikinci karelerin cikartilmasiyla 90fps'e yukseltilmis olarak mumkun olmasi lazim. Alternatif olarak golgeler ve yansimalar basitlestirilebilir. Hafiza miktari ve hizi yettikce dusuk cozunurlukte ve/veya kisilmis kalitede hazirlanip AI ile yukseltilerek daha basit cihazlarda da calistirilabilir. Eye tracking kritik. https://youtu.be/yg7Vk4b0Ook?t=132 (3DMark 2001, Matrix sahnesi. Nereden nereye) edit: Demoda gorulen butun sehir Unreal Engine ile birlikte gelecek! UE ile baslayip muhtesem bir oyun yapamiyorsaniz butce eksikliginden degil, yetenek ve bilgi eksikliginden olacak.

Bu hala dogru. 12th Gen Intel de masaustunde iyi cikti, seneye laptop'a gelir. Nvidia'nin masaustu 40x0 serisinin 2022 5nm TSMC olacagi dedikodulari yayginlasti, laptop'lar icin de cok bekletmezlerse guzel olur. Mac'lari "dusuk enerjide yuksek performans saglama" konusunda yenemiyor ama "ofis isi yaparken biz de pilde uzun omur veriyoruz, agir is yapacaksan da fise takiyorsun, rakipten daha yuksek performans veriyoruz" seklinde konumlanmasi beklenebilir. Fena da olmaz aslinda. https://www.youtube.com/watch?v=jwlmA_xVt7I AI training, simulation, machine learning hizlandirma falan konusunda da iddiali. O yuzden "bugunun oyunlarinda yetiyor" diye 8GB hafizali GPU modellerini almak bana mantikli gelmiyor, 16 GB'lar daha ilginc. 1-2 yil sonra degistirecekseniz baska tabi. En yuksek performans icin masaustu hala en iyisi. Fakat ortalama bir masaustu yanina ortalama bir notebook almak yerine boyle baba bir notebook dusunulebilir.

Trailer izlemedim, spoiler yememeye calisiyorum. Sadece sunu diyecegim: “bas parayi oyun kriptolarina, bas bas!” https://youtu.be/tV7BRjFzKH8 (Unreal Engine, The Matrix Awakens, tech demo, teaser)

TSMC 5nm haberleri DigiTimes gibi kaynaklarda da geciyor. Q3 2022 demisler, biz ona yil sonu diyelim. 3090 gibi serinin canavarini da lansmanda cikartirlarsa, iyilestirilmis mimari ve 5nm ile 4K120hz'i DLSS'le de olsa verebilen kartlar gormemiz lazim. Eye tracking ve foveated rendering ile VR'i da o seviyede calistirabilir. Tensor core'lari yeterince arttirarak AI'a yuklenirlerse, DLSS gelisir, ray tracing gelisir. AI post processing ile goruntuyu daha gercekci hale getirecek kadar yapay zeka unitesi de icerirse Matrix diye satarlar artik. "Neural rendering" gibi terimleri daha cok duyar hale geliriz. Ote yandan ARM'i satin almasina "hop" dediler. FTC (devlet kurumu) dava etti. Zaten 5 yilda 15 kat artmisti hissesi. Bu haberle bakalim nereye kadar dusecek derken millet yine alir da artmaya devam ederse yuh artik.

40x0 serisi 2022 dedikodusu mevcut. 3090Ti 3090'dan belki %5-10 hizli olacak ama arada bir nvidia'nin yaptigi gibi, "o kadar pahali karti aldim, yeni seri cikti" karti olacak anlasilan. Yeni seri TSMC'de 5nm urettirilirse bu 450W takozu niye aldim dedirtebilir. Intel geride baslayip her yil yeni seri cikararak arayi kapamayi hedefliyor gibi. AMD multi-chip tasarimi kotarirsa veya gomulu hafiza modelini 3d stacked sekline gecirirse rekabetin gelecegi ilginc olacak. Qualcomm'un son islemcileri handheld devkit cihazda aktif sogutma ve 120hz 1080p OLED ekran ile geliyor. Sabit o hizda calisabiliyorsa iyiymis. Apple'in M1'lari fisi duvardan cekip pil'den calisinca performans kaybetmiyor. Intel, AMD nvidia'nin mimarisinin performans etkinligini yakalamaya calisacak. nvidia ise Qualcomm ve Apple'in enerji etkinligini yakalamaya calisacak. Tek chip GPU, multichip GPU, entegre hafiza, stacked hafiza, SOC modeli entegre islemci gibi farkli tasarim yaklasimlarinin yarismasini izlememiz mumkun. Eger Nvidia'nin ARM'i satin almasina yasal bir engel cikmazsa buyuk arti olacak.

Vaktiyle bir fantezim vardi. 2080/3080 gibi guclu bir mobil GPU'su olan laptop'i sirta atmak. Kablosuz, gecikmesiz ve sikistirmasiz, kayipsiz VR. Sirt cantasiyla olmuyor, kampcilarin kullandigi sirtliklardan (pack frame) gerekiyor ki sogutmasi sikinti olmasin. Daha onemlisi 3080 falan pille calisirsa yari performansli calisiyor. O yuzden agir bir de batarya tasiyip, laptop'i ona baglayip, fise takiliymis gibi calistirmak gerekiyor. Haliyle hayal olarak kaldi. Su anda bunun muadili 3070 gibi bir ekran karti olan bir masaustune ethernet ile bu ise ayrilmis bir router baglayip sadece Quest'e acik bir kanaldan Quest'e baglanarak kablosuz kullanmak. Sonuc sikistirmali, kayipli, hafif gecikmeli vs. Ucuz da degil. Apple M1 Max'in pille de, pilsiz de ayni performansi vermesi muhtesem bir sey. Adamlarin yapacagi VR cihazinin iki goze de 4K olmasi, micro OLED olmasi falan bekleniyor. Yani ufak, estetik ve super goruntu kaliteli bir sey olabilir. Ama onu surecek gucte donanim olmadigi surece anlami yok. Simdiye kadar o donanimi tek yapabilen Apple oldu. Tabi Mac Book Pro'nun pil omru icin hayvan gibi pil lazim, o da cihazi agir yapar. Ama Oculus Quest zaten 1 saatte pili biten bir nane. Yani ona rakip pil omurlu olsun ama masaustu VR'a rakip kalite olsun dediginizde Apple bunu yapabilir durumda. A15 islemcisi ile M1 Max arasinda, M1 Max kadar grafik islemcisi gucu olan ama A15'in genel islemci gucu ile limitli bir cihaz tasinabilir VR icin muhtesem olur. Pil omru uzamis olur. Aksesuar olarak bele takilan bir batarya ve ona giden bir kablo satilirsa saatlerce kullanmak da mumkun olur. Yine "kablosuz" olur, odanin bir kenarindaki bir cihaza bagli olmazsiniz. Millet yine Apple'a ilk sen kesfetmedin diyecek. Ama yine adamlar kitlelere yayacak cihazi yapmis olacak. Benzerinin prototipini PC ile yapmak icin bugun sirtima laptop, batarya falan baglayip ugrasmam gereken seyi estetik ve kullanisli bir pakette sunacaklar, millet yine kiymetini anlamayacak. Icerik icin Disney (ve tabi Pixar, Star Wars) ile anlasabilirlerse, Apple card'a aylik taksitle satabilirlerse uretemeyecekleri kadar talep olur. O yuzden bu ilk nesilde ucuk fiyat olmasi mumkun. Facebook'un yukarida resmi olan prestij serisinin $1000 ustu olmasi bekleniyor, bunun $3000-5000 falan olmasi gerekebilir. Uzaktan bakariz bir sure. Ya zaten bunu ilk bulan Apple degil Ben o Apple'in ta...

https://youtu.be/ntpthBbzK70 Gelecek. Bugunun $300’lik cihazinda developer proof of concept boyle, Apple’in cihazininda nihai urunu sen dusun.

https://youtu.be/EcGkF9SBuSo Yaklasik olarak %50 performans artisi, %100 verimlilik artisi (performans/guc). 7nm, HBM2. Bize degil. Server’lara, miner’lara. AMD ve Intel GPU’larindan saglam rekabet gelseydi de nvidia bu mimariyi pahali uretimle taclandirsaydi gorecegimiz performans. Rekabet olsa Apple gibi 5nm’e mi gececekler diye beklerdik. Simdi 3090Ti 7nm ciksa sasiracagiz. HBM2 de GPU pakedinde sogutuldugu icin mining’de bile cok isinmiyor. Tam “pro” tasarim. Biz de isteruk.

Steam %50 indirim. Her yerde ayni indirim gozukuyor mu, bilmiyorum.

LG televizyonlarina GeForce Now ekliyor https://www.guru3d.com/news-story/lg-to-bring-nvidia-geforce-now-cloud-gaming-to-webos-smart-tvs.html

Maingear Vector Pro MG-VCP17I-3080 RTX 3080 16GB 11th Gen i7 32 GB RAM Razer inceliginde kasa ve biraz daha hafif (cunku vapor chamber yok) Cok daha ucuz Sanirim masaustu 3060Ti'in ustunde, 3070'in hemen altinda bir performans veriyor. Yani bu diger laptoplara gore ucuz bir marka oldugu icin, indirimde oldugu icin ve desktop parcalari makul fiyatla bulunmadigi icin belki de bir ilk gerceklesiyor: Benzer fiyatli desktop ile ayni performansi veren ince laptop. Eksiler: Razer'in falan ekrani kesin renkler acisindan daha iyidir. Fise taktiginizda yeni MacBook Pro'dan biraz hizlidir ama fisi cekip pile biraktiginizda MacBook Pro tokatlar. Uretim kalitesinde bir sorun varsa haberimiz olmaz, her yerde bulunup incelenen bir urun olmayacak. Beklenebiliyorsa 12th Gen Intel'li laptoplar beklenir. Onlar USB'den sarj olabilir, hafif islerde pil omru daha iyi olur, agir islerde multi-core performansi daha iyi olur. Daha bilindik markalarin 15 inch'leri de benzer fiyata bulunabiliyor. Masaustu parcasi bulunamiyor, laptoplar ayni fiyata geliyor. Acayip. 2er 5er stok var. --------------------------------------------------------------- edit: GIGABYTE ve MSI gibi bilinen markalarda da kampanyalar (Black Friday cilginligi) basladi. 8GB 3080 15 inch'ler daha da ucuza bulunuyor. Gercekten acayip bir yil. Masaustu parcalarinda benzer kampanyalar yok simdilik.

VR’da DLSS’in benim gordugum ilk benchmark’lari: https://babeltechreviews.com/myst-2021-vr-performance-review-featuring-dlss/?amp UE5’teki micro polygon (nanite) yaklasimini hizlandiracak bir donanim ile gelecek bir 48GB 5nm nvidia kartinda oyun icerik verisi hafizaya sigdigi surece sonsuz geometri ve tekrar etmeyen dokular ile dunyalar hazirlanabilecek. O pixel'e etkisi acisindan onemine gore hangi isik kaynaklarinin o pixelin rengine etkisinin hesaplandigi bir "importance sampling" yaklasimi ile sonsuz isik kaynagi ile dinamik isiklandirilmasi mumkun olacak. DLSS ile bu performansli cizilebilecek. Bu icerik photogrammetry ve lidar ile gercek dunyadan alinabilecek. Cayir cimen vs AI ile cok daha hizli cizilebilecek zira sonucun bire bir olmamasi kimsenin umrunda degil. Ilk goruntu cizildikten sonra Intel’in ornegini sundugu post process AI katmani ile “bu goruntu gercek hayattan olsaydi nasil olurdu” cilasi cekildiginde gercek hayattan ayird etmesi zor goruntu elde edilecek. Bu ornekte AI gercek hayattan cekilen videolarla egitiliyor. Driver'da gomulu gelmesi, oyunda gomulu gelmesi veya third party yazilim olarak satilmasi mumkun. Oyunda gomulu gelirse oyun icin scan edilen objelerin ve kisilerin videolari ve oyundaki 3d asset'lerle egitilip "bu cizdigimiz goruntu aslinda buna denk geliyor" diye ogretilerek cok ince ayar cekilebilir. Ekranda cizilen goruntuyu foveated rendering ile VR’da hizli cizmek mumkun olacak, gozun o an odaklanmadigi yerler nispeten dusuk cozunurlukte cizilecek. Boylece flat screen'de duzgun performansli calisan icerigin VR'da da duzgun performansli calismasi mumkun olabilecek. Reprojection’i headset’te yaparak bu goruntuyu 480hz gibi hizlarda gostermek mumkun olacak. Derinlik bilgisi de kullanilarak akilli sekilde yapildigi icin TV'de gordugumuz interpolation kusurlari olmayacak. Uncanny valley problemi olmamasi icin robotlar ve yaratiklar, zombiler, yuzu maskeli askerler gibi icerik tasarimi odakli cozumlere zaten aliskiniz. Saka maka goruntu kalitesinde Matrix’in yakinlarina geliyoruz. Bunlar simdiye kadar herkese acik sekilde olarak gorduklerimiz, lab'da oldugu icin haberimiz bile olmayan ve teoride mumkun olsa da pratige gecmesi belirsiz olan teknikler degil. Mesela iki goz icin ayri goruntu cizmek yerine her iki kareden birini sag goz, birini sol goz acisindan cizip aradaki eksik kareleri AI ile hesaplayan (elinde hem bir onceki karenin bilgisi var, hem de o anki karenin farkli perspektiften goruntusunun bilgisi var) bir yaklasim gibi henuz gormedigimiz teknikleri ben dusunebiliyorsam bu adamlar da dusunup denerler herhalde. Yani bu yazdigimin da ustune cikilabilir, bunlar sadece bizim gorup bildiklerimiz. Tabi icerigin donanimi yakalamasi vakit alabilir.

https://www.youtube.com/watch?v=oY4RjiKHACo Nvidia... conversational AI ToyMe https://www.youtube.com/watch?v=jhDiaUL_RaM&t=4736s Nvidia... Omniverse Avatar for Intelligent Virtual Assistants

Cozum: Foveated rendering. PS5'te bile cok iyi sonuc alacak guc var. 2022'de gelecek PS VR'da eye tracking oldugu soyleniyor. Ara cozum: DLSS'i VR'da calisir hale getirdiler, oyun destegi lazim. Bonus: Depth bilgisini kullanan AI tabanli reprojection'la headset'teki SOC'da milisaniye seviyesindeki tracking bilgisine gore guncellenmis sentetik kareler. Bu sekilde 240-480hz vs de mumkun. Valve'in bir sonraki headset'inde Steam Deck'teki gibi bir SOC olmasi ve bu sekilde bir nevi split rendering yapmasi mumkun. Bu konuda bir patent basvurulari mevcut. OLED ekranlar 480hz'e falan cikabilir, firmware'inin uygun olmasi lazim. PC'den aktarim yine 120hz'de kalsa yeter, bandwidth sikinti degil.

Bu kurla dolar alinsa cozum olmuyor mu? Dolara duzgun faiz alinabiliyor mu ulkede?

Bekleyin mutlaka, 2022’de buyuk markalardan Arpara 5K’da benzeri urunler gelecek. Takip kalitesi ve yazilim destegi daha iyi olur. PS VR’da Netflix falan izleniyor (Oculus Quest 2’de de izleniyor). PS icin de 2022’de yenisi gelecek. Apple cok pahali olabilir ama Sony’nin iyi kaliteyi makul fiyata sunmasi olasi. Apple goz basina 8K gibi bir cilginlik yapmazsa 2D icerik icin bu yeni nesilden bile 4K OLED TV’nin netligini beklememek lazim. Ama oyunlar muhtesem gozukecektir. Facebook/Oculus/Meta’nin Quest 2’si kalite/fiyat acisindan cok iyi. Onlardan da yeni cihaz geliyor. Quest serisine paralel gidecek bir ust seviye seri. Piyasayi ele gecirmek icin cihazlarini zararina satiyorlar, o da kalitesine oranla iyi fiyatli olabilir. PC’ye baglanmasi da mumkun, kendi basina da Beat Saber gibi oyunlari calistiriyor. Quest 2 tam “hanima/cocuga alalim, butceyi de gocertmesin, ben de PC’mde su Half Life Alyx’i bir deneyeyim” cihazi. Bunlarin hic birinin Turkiye’deki garanti durumunu bilmiyorum. Bunlar VR’in kitlelere yayilmasi icin cok iyi ama tabi 3080/3080Ti/3090/3090Ti desktop’in performansi baska hic bir seyde yok. Bu yeni nesil cihazlarda eye tracking ile foveated rendering’i kotarirlarsa o performans 3x artabilir. DLSS’i VR’da kullanmak icin de calisiyorlar, becerebilirlerse onun da ciddi artisi olur. Sonucta desktop VR’da kotarilan grafik kalitesine agiz acik bakilir. Duvara bagli degil pilden calisan cihaz performansinda Apple M1 Max’in rakibi yok. Tasinabilir VR icin Apple’dan gelecek cihaz da agiz acik baktirabilir. Goz basina 8K gibi bir cilginlik yapip 2D icerikte 4K TV kalitesinde, 3D icerikte dusuk internal resolution ve machine learning tabanli scaling ile sinirlari zorlayabilirler. Valve’in Steam Deck’teki SOC’un bir versionu ile kablosuz bir Index 2 yapmasi, oyunu desktop’ta render edip nihai reconstruction/reprojection’i headset’te yapmasi, boylece super bir goruntu kalitesini 120hz ve ustu hizlarda sunmasi olasi. Eger bunu akilli bir sekilde yaparlarsa mesela UE5 nanite tarzi ortam grafiklerini desktop’ta 30-40fps’de cizip headset’te 120fps’ye reproject ettiren, sadece animasyonlu karakter grafiklerini desktop’ta 60fps elleri 120fps hazirlayan, desktop’tan headset’e depth verisinin de gonderilmesiyle nihai goruntunun kusursuza yakin 120hz oldugu ama yukun yari yariya dusuruldugu bir sistem kurabilirler. Eye tracking 2-3x, bu split rendering 1.5-2x, DLSS de belki 2x performans artisi falan derken UE5 tech demolarda gordugumuz kalite ve ray tracing VR’da 120hz’de mumkun hale gelebilir. Mevcut donanimla teoride mumkun olabilir anlaminda diyorum, olacaginin garantisi yok. Reprojection’in dibine vururlarsa sentetik frame’lerle arayi doldurarak micro OLED ekranin calisabilecegi en yuksek frame rate’e de cikabilirler, mesela 240-480hz gibi uclarda da olabilir bu sistem. Beat Saber oynanacaksa ust seviye desktop ve Valve Index ile toplanan sistem binlerce dolara geliyor, $300’lik Oculus Quest de ayni oyunu calistiriyor. Ama Robo Recall’a bir PC’de, bir de Quest’te bakinca PC’de elde edilebilecek kalitenin farki bariz. PS VR ikisi arasinda cok guzel bir yere oturabilir.

Oyun motorlari PS3’ten beri audio vb isleri hafif cekirdeklerde hizli yapacak sekilde gelistirildi. Intel’in 12th gen islemcileri ARM’in little big mimarisi gibi guclu cekirdeklerin yaninda hafif isler icin ufak cekirdekler iceriyor. Oyunlarda bu yaklasim iyi sonuc vermis, arka planda donen basit thread’ler bu etkin/ufak cekirdeklerde, agir thread’ler performansli/buyuk cekirdeklerde calisiyor. Ayni silikon alanindan daha etkin performans cikartiyorlar. https://youtu.be/-EogHCFd7w0 Bunun ek bir artisi da notebook’larda pil ile calisip ofis isleri yaparken sadece bu hafif cekirdeklerde dusuk guc kullanimi ile daha iyi pil omru ve daha sessiz/ince tasarimlar olabilir. Oyun laptop’lari ince kasada “desktop replacement” seviyesine geliyor. Desktop’in avantajlari GPU upgrade imkani ve iyi sogutmayla surekli yuk altinda calistirilan pro rendering senaryolari.

Micro OLED ve pancake lens’lerle cok daha ufak, cok daha hafif (200 gram), goruntu kalitesi cok daha iyi yeni nesil VR setlerin ilk ornegi geldi. Sonuc muhtesem. Lens ringleri yok, isik kirikmasi yok, pixel’ler artik gorulemiyor, siyahlar mukemmel, renkler mukemmel. Gorus alani Oculus Quest gibi. Mukemmel bir kombinasyon. Apple M1 mimarisi ile bunu bir araya getirirse millet gozlerine inanamaz. PS VR da bu formatta gelmeli. Ureticiler bu tarz ekranlarin ilk orneklerini gosterdiginde bir sonraki nesil icin gozume kestirmistim, burada paylasmistim zaten. Lensten kamerayla cekilmis Half Life Alyx goruntusu: https://youtu.be/h40OQcbtHa8 Cihaz: https://youtu.be/qq7tdzdAFG0 Valve’dan da bu sekilde hazirlanmis yeni bir Valve Index ve HL evreninde yeni bir oyun bekliyorum. Kablosuz da olursa gormeden olmemeli. Eye tracking ve foveated rendering olursa muhtesem grafikler sunar. Uzun sure benzersiz olur. Saglam bir desktop’la Robo Recall ve Half Life Alyx gibi bir onceki nesil oyunlari oynayan bile bir daha geri donmek istemez. Kablolu bile olsa araba yarisi ve ucuz simulasyonu gibi oyunlar icin kusursuz olur. PS5 ile GT VR deneyip “pek begenmedim” diyen carpilir. Sonraki adim ustunde 10 kusur kamerayla full body tracking. Valve Index’in elleri/parmaklari birebir yansitmasini tamamlayacak sekilde kollari bacaklari da oyunda gormek. Sonraki adimlar wireless feedback, omnidirectional treadmill ve brain computer interface ama onlar zor konular.

Steam’de indirimde sanirim. Yamalar oturana kadar bekleyenler icin uygun zamanlama olabilirz

Notebook’lar icin super gelisme. Masaustunde de hafife almamak lazim. Mobil GPU’larla masaustu arasinda ciddi performans farki var. CPU performansi ayni derecede degil. O verimliligi daha yuksek guc limitleriyle birlestirmeleri guzel bir gelisme.

https://www.youtube.com/watch?v=slRKY1cIr6E Varjo Aero. Ilk miniLED LCD VR seti. Aspheric lensler. Cozunurluk de yuksek (goz basina 2880 x 2720), goruntu kalitesinde hepsini geride birakiyor. Net, cizgi/cerceve/SDE yok. SteamVR tabanli oldugu icin bunun yanina Valve Index parmak takipli el kumandalarini koyup en yuksek kaliteyi elde etmek mumkun. Eye tracking de oldugu icin zamanla ciddi performans optimizasyonlari mumkun olmali. Rahat/konfor acisindan da cok basarili. Lenslerde orta kesimde (duz karsiya bakarken) kalite benzersiz, glare gibi sorunlar yok. Kenara dogru netlik azaliyor ve chromatic aberration oluyor ama yazilimla iyilestirilebilir. Pahali ($2000). Simdiye kadar sadece sirketlere yonelik cok pahali urunler yapan bir firmanin ilk "son kullanici" urunu. Driving/flight gibi simulasyon oyunlari icin harcadigi paraya para demeyenler icin mevcut zirve bu. Ama madem bu ekranlar uretilmis, illa ki rakipleri gelecek, 1 yil icinde fiyat daha iyi olacak. Apple'in yeni tanittigi M1 Max ile stand-alone bir VR cihazinin Half Life Alyx calistiracak kadar guclu olmasi mumkun olacak. Eye tracking'le mevcut en ust seviye PC'den ve mesela 3090Ti'dan iyi calistirmasi mumkun. En az bu ustteki cihaz kalitesinde ekrani olacaktir (micro OLED olursa olaganustu olur) 5-10 dakika sarj edip yarim saat-bir saat kullanmak mumkun olabilir. Konsolun da otesinde, iPhone gibi kullanmasi basit ama donanim performansi pc gibi, sabit donanimda metal yazilimdan faydalanmasi konsollar gibi bir canavar olabilir. Machine learning cekirdekleri de oldugu icin el takibini falan da Oculus'tan iyi becerebilir. Kameralarin pozisyonu, kalitesi ve sayisi da fiyatina oranli olursa inside-out skeletal tracking yapip butun vucudun hareketlerini VR’a yansitabilir. Oculus’un bazi prototipleri gibi ufak ve estetik olursa cekiciligi de artar, millete “olmus bu” dedirtir. Neticede muhtemelen oldukca pahali ama bilim kurgu filmlerinden cikmis gibi gozuken bir cihaz gelmesi mumkun. Batman'in alet kemeri gibi pilleri beline dizip saatlerce agzi acik oynayanlarin videolarini izleriz. Valve'in da Index'ten ogrendikleri ile Steam Deck icin SOC tasarimindan ogrendiklerini birlestirip benzer mantikta ama x86 bir cihaz yapmasi mumkun. M1 Max'in performans avantaji olup Valve'in fiyat ve kutuphane avantaji olabilir. Walmart gibi dev sirket zincirleri VR'i egitim (calisan guvenligi) icin kullaniyor. Tasarimcilar icin devrim niteliginde, ekranda gordugu seyi uretip karsisina getirdiginde nasil olacagini kafasinda canlandirmasi gerekmiyor. Egitimin her alaninda kullanilabilecek, yalniz hisseden herkesin derdine cozum olabilecek, bagimlilik yapacak ve limitsiz veri toplanabilecek bir platformu daha ilk donemlerinde "bitti" diye dusunmeyin. Daha baslamadi bile.

Ayda $17’a RTX 3080 performansi cloud gaming, 1440p 120hz. https://youtu.be/1T4hg4uC02Q Fiber, 5G, low orbit satellite derken hizli ve gecikmesiz Internet yayginlastikca, toplu para odemedigin, her cihazda oynadigin, next-gen konsol kalitesinde oyun aboneligi, ozellikle de baska aboneliklerle promosyon paketlenince iyi tutacak.

Istesek de alamiyoruz zaten, canimiz sagolsun. Alienware X17 kasasina 12th gen ve 16:10 ekran olursa guzel olur, nispeten gurultusuz de olur. USB A da olsun, pratik. Cift ekran yok bende, ornegi olarak yazdim. Birini feda edeceksem cevirici kabloyla cozemeyecegimi feda etmek bana daha makul geliyor. Yalniz bu M1 Max “1-2 saat pil omru ama 5 dakikada %50 sarj oluyor” gibi tasinabilirligi arttiracak ufak bir pille calisirsa, bunu VR cihazina koyarlarsa Half-Life Alyx ve Robo Recall seviyesinde VR oyunlarini calistiran bir stand-alone cihaz olur. Apple onun ekranini ve lensini de guzel secer. Agiz acik bakilan resimler paylasiriz. Pixar gibi oyun yakisir. “M1 Pro kadar CPU core, M1 Max’tan da cok GPU core” gibi bir M1 VR tasarimi olursa daha bile iyi olabilir. Teoride mumkun.

Heh heh he (USB A portu) USB A icin araya (tipki iPhone’a kulaklik takarken yaptigim gibi) bi ufak kablo giriyor. TB icin cozum var mi? Vaktiyle Macbook aldim, bootcamp’le Windows kurdum, 8 yasinda. Bugun hala kullaniyorum. Donanimina rakip olabilecek bi Asus modeli vardi, o da ayni fiyataydi, ekrani daha basitti. 5-10 yil kullanirim diye o kadar parayla, taksitle laptop alacagim, 2 yil sonra kullanmak istedigim cihaz “abi sizde uygun port yok” diyecek. Yok oyle. Bugun de TB portu ustunden evde kurulu cift monitor, klavye vs tek bir deck’te olur, eve gelince o deck’e tek kabloyla baglarim laptop’i, masaustu olur. Yani bugun de TB portu kullanisli, 2 yil beklemeye de gerek yok. Ama iki yila, GPU’lar gibi “abi bu olmadan olmuyor” durumlari da baslayabilir. Bugun bile audio/cad/designer donanimlarinda vardir tahminen. $1000’lik bi model alip 2-3 yilda bir degistirmiyorsam adam gibi port destegi olsun isterim. 5-10 yilda bir pahali model almak daha mi iyi, orasi kisiye gore degisir. Masaustunde “5-10 yilda bir saglam makine topla, sadece GPU yenile” mantigi iyi gitti, burada GPU yenilenemedigi icin ust modellere bakiyorum. Alt modellerde ya ekran dandik oluyor, ya GPU. ”Hem sessiz, hem performansli, hem pil omurlu… Oylesini bulsam ben kendi…” seklinde yapmis adamlar. Haklarini verelim. Seneye cikacak Wintel laptop modelleri bazi acilardan daha iyi olacaklar, bazi acilardan daha kotu olacaklar. Mecburen alacagiz, x86 iste. Belki “ya baska platformda yapamadigim ne varsa ak…” diye dellenip terkederim bir gun ama alismisiz bi kere.